حسین لرزاده در سال ۱۲۸۵ در تهران به دنیا آمد و پدرش، استاد محمد لرزاده از معماران نامی دوره قاجار و همکار حاجحسن صنیعالدیوان بود .
فرزند با استعداد استاد محمد لرزاده پس از طی دوره ابتدایی به دبیرستان سلطانی واقع در پل امیربهادر رفت و بعد از آن مدتی در مدرسه کمالالملک و اندکی پس از آن در محضر سیدمحمدتقی نقاشباشی شاگردی کرد . لرزاده در تمام دوران نوجوانی، علاوه بر تحصیل، نزد پدر به فراگیری معماری مشغول بود و عشق و استعداد فراوانش نسبت به این هنر، از او یک هنرمند تمامعیار معماری ساخت.
حسین بن محمد معمار معروف به لرزاده طراح و سازنده آرامگاه فردوسی است . مقبره فردوسی که لرزاده هم طراحی و هم ساخت آن را بر عهده داشته نخست توسط آندره گدار پایه ریزی شده و تا پله دوم نیز اجرا گردیده بود . طرحی که وی در نظر گرفته بود هرمی چون اهرام مصر بوده است. این طرح مورد قبول ذکاءالملک فروغی رئیس انجمن آثار ملی قرار نمیگیرد و قرار میشود که یک معمار ایرانی با طرحی ملی آن را تکمیل کند.
حسین لرزاده مأمور طراحی و ساخت مقبره حکیم فردوسی میشود و طی هجده ماه طرح را اجرا و کار را تا جشن هزاره فردوسی به اتمام میرساند. از آنجا که فردوسی شاعری شیعی است استاد در سردابه مقبره یک چهار کاسه به نشانه ارکان اربعه شیعه روی سنگ مزار بنا میکند و سپس از طریق سوسنهای جانبی به حجرات دیگر راه مییابد. این شیوه فضاسازی مع الاسف هنگام ساخت بوفه و دیگر تأسیسات در محوطه آرامگاه فردوسی مورد توجه و ادراک قرار نمیگیرد و ضمن تخریب چهارکاسه روی سنگ مزار و یکپارچه کردن کل مساحت زیربنا، وضعیت به گونهای در میآید که نه سنگ مزار در میان فضای زیرین قرار دارد و نه تناسبات و ارتفاعات مطلوب است . لازم به توضیح است که در دهه ۳۰ شمسی هوشنگ سیحون این بنا را استحکام بخشی نمود.
باغ آرامگاه فردوسی که حدود شش هکتار مساحت، و یک موزه و کتابخانه دارد، سالانه بیش از میلیونها زائر و شیفتهٔ فردوسی را میپذیرد . ضمنا موزه این آرامگاه در گذشته، چایخانه سنتی و مکانی برای استراحت بازدیدکنندگان بود ولی بعدها (سال ۱۳۶۱ ) با کشف آثار باستانی در شهر قدیم توس و همچنین اهدای اشیای تاریخی توسط افراد مختلف به موزه مبدل شد .
تاریخ پایان آرامگاه فردوسی مصادف با ۳۰ سالگی استاد بود . وی در ضمن آن اشعاری نیز ذکر کرده است:
به شمسی شد اتمام آرامگه
هزار و سه صد از پیاش، سیزده
پس از اتمام کار آرامگاه فردوسی، استاد به تهران بازگشت و مشغول به کار کاخ مرمر شد و همانطور که قبلا نیز اشاره شد گنبد این کاخ هم از آثار ایشان است. همچنین بنا به درخواست آیت الله بروجردی، مسجد اعظم قم را طرح ریزی و اجرا کرد.
این هنرمند گرانقدر در دوران عمر خود، آثار ارزشمندی دیگری را نیز به یادگار گذاشته است که از آن جمله می توان به طراحی تعداد ۸۴۳ مسجد و اجرا و یا نظارت برخی از آنها اشاره کرد . در زیر به برخی از آثار مهم وی اشاره شده است :
مرمت صحن و سرای حضرت اباعبداللهالحسین(ع)
مسجد سلمان، خیابان شهباز، خیابان سعیدی
مسجد سجاد، خیابان جمهوری
مسجد اعظم قم، خیابان موزه
مسجد مهدیه، خیابان ری
مسجد امام حسین(ع)، خیابان امام حسین(ع)
مسجد فخریه، خیابان امیریه
مسجد زعیم، خیابان منیریه
مسجد فرازنده، خیابان شوش
مسجد سپهسالار، خیابان بهارستان
مسجد انبار گندم، خیابان ری
مسجد سنگی، خیابان ری (تخریب شده)
مسجد عمار، خیابان سپاه
سردر دارالفنون
سردر بانک شاهی (بانک تجارت کنونی) در میدان توپخانه (امام خمینی فعلی)
گنبد کاخ مرمر
همچنین از افتخارات مرحوم حسین لرزاده می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- مدال فردوسی در سال ۱۳۱۳ شمسی به مناسبت جشن هزاره فردوسی برای طراحی و ساخت ساختمان مقبره حکیم توس.
- مدال و نشان لیاقت علمی از نوع درجه سوم برای لیاقت استاد در معماری در سال ۱۳۱۹ شمسی.
- مدال درجه اول همایون در سال ۱۳۲۹ شمسی.
- مدال درجه پنجم همایون برای معماری کاخها در سال ۱۳۳۱.
- نشان درجه پنجم تاج برای معماری کاخها در سال ۱۳۳۸.
- نشان درجه چهارم همایون به خاطرکارشناسی و تصدی ساختمانهای کاخها در سال ۱۳۴۶.
- مدال یادبود به خاطر مشاوره عالی ساختمانی در سازمان کل فنی و خدمات اجتماعی.
- دریافت درجه کارشناس آستانه مقدس حسینی (کربلا) در رمضان ۱۳۸۴ قمری به سبب تعمیر آستانه حرم حسین بن علی و تجدید بنای ایوان بزرگ.
- دریافت نشان خادم برگزیده قرآن کریم از سوی رئیس جمهور در دهمین نمایشگاه بینالمللی قرآن کریم، تهران، آبان ۱۳۸۱ شمسی.
- نشان فرهنگستان هنر جهوری اسلامی ایران به عنوان منتخب فرهنگستان در بزرگداشت نام آوران سال ۱۳۸۱ شمسی.
جالب است بدانید که با توجه به تعمیر و ساخت قسمتهایی از حرم امام حسین (ع) توسط ایشان وی به سمت “معمار افتخاری ابا عبدالله الحسین” نایل آمد.
حسین لرزاده پس از سالها فعالیت اثربخش هنری در روز ۲۳ شهریور ۱۳۸۳ در سن ۹۸سالگی به سوی جهان باقی شتافت و در مقبره خانوادگی خود جنب مسجد افضلیه (شهر ری ) که از آثار زیبای پیر معماری ایران ، مرحوم حسین لرزاده می باشد به خاک سپرده شد .
(((((روحش شاد و یادش گرامی)))))