روانشناسی سازمانی ( Organizational Psychology ) ، علم بررسی مجموعه عوامل و متغیرهایی است که رفتار فرد را در دنیای کار تحت تأثیر قرار می‌دهند .به عبارت دیگر می توان گفت که روانشناسان سازمانی رفتار افراد را در موقعیت های کاری مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهند.

• پیشینه روانشناسی سازمانی :

قبل از سال ۱۹۰۰ نامی از روانشناسی سازمانی وجود نداشت تا اینکه روانشناسی به نام برایان ، مقاله‌ای در این باره که چگونه تلگرافچی های حرفه‌ای مهارت خود را در زمینه فرستادن و گرفتن پیام توسعه دهند ، انتشار داد . چند سال بعد در سال ۱۹۰۴ مطالعه روانشناختی تحت عنوان فعالیت ها و کنش های بهم پیوسته که در زندگی روزانه آشکار می‌شود، انجام گرفت که گام های اولیه در مطالعات مربوط به حوزه روانشناسی سازمانی بود. سه شخص به عنوان پدران بنیان گذار روانشناسی سازمانی شناخته شده‌اند که هر چند بطور مستقل کار کرده‌اند، ولی در اصل آنها آشکارا همپوشی داشته است:

والتر دلیل اسکات به عنوان یک روانشناس بر این نکته تأکید داشت که رهبران مؤسسات بازرگانی در تبلیغات خود نیاز به کاربرد علم روانشناسی دارند.

فردریک تیلور ارزش طراحی مجدد شرایط کاری را برای دستیابی به بازده والتر برای کارخانه و دستمزدی بهتر را برای کارگران محقق ساخت.

هوگو مونستربرگ یک روانشناس آلمانی یا آموزش آکادمیک سنتتی بود. او به کاربرد روش های سنتی روانشناسی به مشکلات عملی صنعت علاقمند بود . او در کتاب خود گزینش کارکنان ، طراحی شرایط کار و کاربرد روانشناسی فروش را مورد بحث قرار داده است.

بدین ترتیب بعد از جنگ جهانی اول و دوم روانشناسی سازمانی توسعه بیشتری پیدا کرد و قلمرو تخصصی خود را وسعت داد.

• زمینه‌های روانشناسی سازمانی

▪ استخدام و گزینش کارکنان
استخدام و گزینش کارکنان برای محیط های کاری ، ادارات ، سازمانها ، کارخانجات و … حائز اهمیت فراوانی است . نیازهای یک سازمان ، توانایی ها و قدرت های لازم برای احراز یک وظیفه و شغل انتخاب افراد مناسب طراحی می‌سازد. روانشناسی سازمانی در بررسی ویژگی های افراد مفید برای احراز یک شغل نقش اساسی دارد.
▪ ارزیابی عملکرد کارکنان
برای نظارت بر چگونگی پیشرفت کار در یک محل کاری نیاز به بررسی ها و ارزیابی های مختلف از عوامل دخیل در چگونگی عملکرد است. بر این اساس لازم است برای رفع مسائل احتمالی عملکرد کارکنان مورد بازبینی و ارزیابی های مناسب قرار گیرد. روانشناسان سازمانی تحقیقات متعددی را در چگونگی انجام این ارزیابی ها انجام داده‌اند که در مراکز مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
▪ توسعه و آموزش کارکنان
روانشناسان سازمانی مسائل پیرامون توسعه و آموزش نیروی انسانی را نیز در خط مشی وظایف خود می‌دانند. در برخی از حرف و مشاغل نیاز به آموزش و توسعه با شدت بیشتری احساس می‌شود که روانشناسان سازمانی چگونگی و شیوه انجام این امر را عهده دار هستند و بهترین روشها را پیشنهاد می‌کنند.
▪ انگیزش و خشنودی شغلی
بررسی رضایت شغلی کارکنان مسأله‌ای است که توجه بسیاری از اقشار شغلی را به خود جلب کرده است. فقدان و احساس خستگی و نارضایتی شغلی با کاهش عملکرد کارکنان ارتباط تنگاتنگ دارد. روانشناسان سازمانی به دنبال ارائه روشهایی هستند که انگیزش شغلی و خشنودی شغلی کارکنان را بالا ببرند.
▪ محیط کار (بهداشت ، ایمنی ، استرس)
در بررسی عواملی که در محیط فیزیکی و روانی کار نقش مهمی روی افراد دارند. روانشناسان سازمانی نفوذ زیادی دارند، این روانشناسان در چگونگی طراحی فیزیکی محیط اعم از نور ، صدا ، رنگ ، طراحی تجهیزات و ایجاد محیط روانی و ارتباطی مناسب نقش مهمی ایفا می‌کند.
▪ روانشناسی مهندسی
طراحی ابزار کار و تجهیزاتی که در برخی مشاغل کاربرد دارد با مسائل روانشناختی افراد در ارتباط هستند. روانشناسان سازمانی توصیه‌های مفیدی را برای طراحی این ابزار به روانشناسان مهندسی ارائه می‌کنند.
▪ نیازهای ارباب رجوع و دریافت کننده خدمات
توجه به نیازهای ارباب رجوع مورد توجه روانشناسان سازمانی است که در پیشبرد اهداف سازمان ، کارخانه یا شرکت نقش مهمی دارد. طلب رضایت ارباب رجوع یا مصرف کننده در واحدهای تولیدی با راه کارهای روانشناسی سازمانی عملی است.▪ مدیریت و رهبری
استفاده از راه کارهای مدیریتی مناسب و قوی و سبک های رهبری از جمله مباحثی است که روانشناسان سازمانی به آن می‌پردازند. اینکه کدام شیوه مدیریتی و رهبری می‌تواند نتایج بهینه‌ای به همراه داشته باشد، نتیجه تحقیقات و پیشنهادات این روانشناسان است.
▪ روشهای پژوهش در روانشناسی سازمانی
این دسته از روانشناسان از شیوه‌های مختلف پژوهشی استفاده می‌کنند، به این دلیل که اغلب راه کارهای خود را از یاخته‌های تحقیقاتی که انجام می‌دهند، بدست می‌آورد. تمام روش های رایج در روانشناسی و علوم انسانی کاربرد خوبی در این تحقیقات دارد، از جمله روش های مشاهده ، مصاحبه ، پرسشنامه نگرش سنجی و … .

در پایان باید اشاره کرد که بهبود رضایت کارکنان، پیشگیری از فرسودگی منابع انسانی، کمک به توسعه منابع انسانی، معنادار کردن سازمان غیررسمی، فراهم کردن بستر لازم برای اتخاذ تصمیمات استراتژیک برای جنبه های روانی سازمان، بالابردن انگیزه کارکنان، تقویت فرهنگ استفاده از خدمات مشاوره‌ای، جلوگیری از پیری زودرس سازمان و هماهنگی بین خانه و محیط کار از پیامدهای بهره مندی از علم روانشناسی سازمانی است که همگی این آثار صرف نظر از صرفه جویی موجب سرمایه‌گذاری جدید برای نیروی انسانی جهت تحقق رسالت توجه به کرامت انسانی در سازمان‌ها می‌شود و بهره‌وری و سلامت و شادابی را در کارکنان و سازمان تا حدود زیادی تضمین می‌کند.

برای مطالعه بیشتر منابع زیر در حوزه روانشناسی سازمانی معرفی می شود :

• روانشناسی سازمانی /اثر ادگار شین ترجمه دکتر بابک حسین خلج / انتشارات:  آیلار
• روان شناسی صنعتی و سازمانی / تالیف : آبراهام ک.کورمن / مترجم : دکتر حسین شکر شکن / انتشارات  : رشد
• روانشناسی کار / نویسنده: پرفسور محمود ساعتچی /انتشارات :ارسباران