بافت های فرسوده به علت گذشت زمان و عدم سرمایه گذاری لازم در نگهداری از آنها با ویژگی های خاصی مواجه هستند و عدم دسترسی به درون بافت، فقدان تأسیسات زیر بنایی مناسب، مشکلات زیست محیطی و بالا بودن حجم آلودگی، کمبود امکانات گذران اوقات فراغت، فقر و محرومیت، آسیب پذیری در برابر زلزله، سرانه کم خدمات، جمعیت زیاد (تراکم بالای جمعیت)، تراکم ساختمانی کم دوام، ناامنی و معضلات اجتماعی از پیامدهای آن می باشد .
کلیه بافت های فرسوده در هر نوع طبقه بندی که قرار داشته باشند، به سبب فرسودگی و ناپایداری از خصوصیات مشابه و مشترکی برخوردارند. به عبارت دیگر می توان همه بافت های فرسوده را بافت ناپایدار دانست. این ناپایداری در وهله اول در برابر زلزله و حفظ ایمنی شهر و سپس در سایر ابعاد آن است. به این ترتیب با توجه به وجود عوامل متعدد در شکل گیری و ایجاد بافت های فرسوده از یکسو و اولویت بندی اجرایی و سیاست های مدیریتی جهت مداخله در آنها از سوی دیگر، بافت های فرسوده شهری را به انواع مختلفی می توان طبقه بندی نمود.
بنابراین ملاحظه میشود که امکان تعریف گونه های مشترکی از بافتهای فرسوده که از خصوصیات کاملا مشابه و مشترک برخوردار باشد، منتفی است. چنانچه در هر محله فرسوده با یک نوع بافت، با ویژگیهای خاص خودش مواجه هستیم . لذا وقتی گونه های مختلفی از بافت وجود دارد، در نتیجه گونه های متعدد مداخله هم مطرح می شود.
جهت گیری های مدیریتی و سیاستی کلان مدیریت، تعیین کننده نوع مداخله بوده و اولویت های آن را تشکیل می دهد و بر این اساس، تعیین محورهای قاطع برای تعیین نوع بافت و نوع مداخله امکان ناپذیر است. همچنین برنامه مداخله باید ماخوذ از هدف باشد. بر همین اساس مداخله در بافت باید کل شهر و کشور را درگیر کند نه یک نهاد اجرایی متولی را که یک واحد بخشی است. این کار نیازمند درگیر کردن همه بخش ها بوده و اساسا دارای خصلت استراتژیک و فرابخشی و میان بخشی است.
-
با توجه به مطالب بالا، میتوان به طور کلی در یک نوع تقسیم بندی از انواع بافت های فرسوده شهری، آنها را به چهار گروه زیر طبقه بندی کرد:
- بافت های شهری دارای میراث تاریخی و فرهنگی : بافت های فرسودهای که علیرغم وجود فرسودگی در گستره آنها، بناها، مجموعه فضاها، تأسیسات و تجهیزات شهری با ارزش و با ترتیبی در آنها وجود دارد.
- بافتهای شهری فاقد میراث ویژه تاریخی– فرهنگی : بافت هایی که پهنه های گسترده شهری را به خود اختصاص میدهند. عمده ترین مشکل این بافت ها به غیر از مسایل خاص بناهای نامقاوم و کوچک، فقدان خدمات لازم و زیرساخت های مناسب شهری است.
- بافت های فرسوده روستایی– شهری : این مورد، بافت های روستایی که به مرور زمان در داخل محدوده خدماتی شهر قرار گرفته اند را شامل میشود. عملکرد زراعی، باغداری، دامداری قبلی ساکنین این بافت ها از یک سو و سلسله مراتب دسترسی مورد نیاز شهری امروز از سوی دیگر این بافت ها را در بافت های معمولی شهری، برجسته نموده است.
- بافت های حاشیه ای : این بافت ها که در داخل محدوده خدماتی شهری (بافت های زور آبادی) و یا خارج از حریم و حوزه نفوذ شهرهای بزرگ واقع شده اند، مشکلات گستردهای را شامل میشوند. حاشیه نشینی نه تنها میزبان مهاجرین روستاها و شهرهای کوچک یا مهاجرت های بی رویه درون شهری است، بلکه می تواند موجب بروز مسایل سیاسی امنیتی حاد نیز در اینگونه شهرها گردد (عندلیب، ۱۳۸۹: ۱۹۷ و ۱۹۸).
(با تشکر از جناب آقای مهندس جوهری برای ارایه مطلب فوق )