تئوری بازی­ها (  Game theory  ) ، علم استراتژی است. این نظریه تلاش می­کند تا اعمالی که «بازیکن­ ها» باید انجام دهند تا بهترین نتیجه را کسب کنند را به شکل ریاضی و منطقی تعیین می کند و در این میان  رقابت شرکت­ ها در کسب منافع بیشتر، نمونه ه­ای از بازی ­های اقتصادی را نشان می­دهد.

تمام این بازی­ها یک ویژگی مشترک دارد و آن نوعی وابستگی درونی است؛ به این معنا که نتیجه بازی برای هر یک از شرکت کننده ­ها به انتخاب های(استراتژی­) همه افراد بستگی دارد. در بازی­های مرسوم به «بازی با حاصل جمع صفر» منافع بازیکن ­ها به طور کامل با یکدیگر تعارض پیدا می­کند، به گونه ­ای که بهره ای را که یک فرد کسب می­کند، همواره معادل ضرر فرد دیگر است.

شایان ذکر است که بازی­ هایی که در آنها همه بازیکنان ممکن است به منفعت دست یابند(یعنی بازی­های با حاصل جمع مثبت) یا ضرر کنند(یعنی بازی هایی با حاصل جمع منفی) معمول­ تر هستند 

در این بازی­ها، درجات مختلفی از تعارض وجود دارد و به عبارتی دیگر تمرکز این نظریه در سال­های اول شکل ­گیری ­اش، بر بازی­های دارای تعارض خالص(بازی­های با حاصل جمع صفر) بود. سایر بازی­ها، همکارانه در نظر گرفته می­شدند؛ به این معنا که شرکت­کنندگان اعمال خود را به اتفاق یکدیگر انتخاب کرده و انجام می­دهند. اما در تحقیقات اخیر بر بازی­هایی تمرکز شده که نه دارای حاصل جمع صفر هستند و نه به طور خالص همکارانه هستند. در این بازی­ها بازیکنان اقدامات خود را به صورت جداگانه انتخاب می­کنند، اما روابط آنها با یکدیگر حاوی رقابت و همکاری است.

بازی­ها اساساً با تصمیمات اتخاذ شده در یک محیط خنثی، متفاوت هستند . برای آنکه این نکته روشن شود، تفاوت میان تصمیمات یک چوب ­بُر و تصمیمات یک ژنرال را تصور کنید. زمانی که یک چوب‌­­بُر تصمیمی را درباره چگونگی برش چوب اتخاذ می­کند، از چوب انتظار ندارد که با او مقابله کند؛ به عبارت دیگر، محیطی که وی در آن به فعالیت می­پردازد، خنثی است.

اما زمانی که یک ژنرال نظامی تصمیم می­گیرد که ارتش دشمن را از پا درآورد، باید مقاوت دشمن را هم پیش­بینی کرده و به طریقی تصمیم بگیرد که بتواند بر این مقاومت­ ها غلبه کند. بنگاه­های اقتصادی که در یک رقابت شرکت میکنند باید همانند این ژنرال، ارتباط متقابل خود و دیگر بازیکنان هوشمند و هدفمند را در نظر بگیرد.بازیکنان باید در تصمیمی که اتخاذ می­کنند، هم به تعارض توجه داشته باشند و هم به احتمال همکاری. اصل و جوهر هر بازی، وابستگی درونی میان استراتژی­های بازیکن ­ها است.

دو نوع مختلف از ارتباط و وابستگی درونی وجود دارد: وابستگی پیاپی و وابستگی همزمان.

در نوع پیاپی، بازیکن ­ها به ترتیب عمل کرده و هر یک از اقدامات قبلی دیگران آگاهند. در نوع همزمان، بازیکنان در یک زمان عمل می­کنند و هر یک، از اقدامات دیگری بی­اطلاع است. نگاه به جلو و استدلال عقب گرد، یک اصل عمومی برای بازیکنان شرکت کننده در بازی با حرکت­های پیاپی است. هر بازیکن باید در نظر بگیرد که دیگران چگونه به حرکت فعلی او واکنش نشان خواهند داد و در مقابل، خودش دست به چه انتخابی خواهد زد.

هر بازیکن پیش­بینی می­کند که تصمیمات اولیه او نهایتاً به کجا خواهند انجامید و از این اطلاعات برای محاسبه بهترین تصمیمی که باید اتخاذ کند، استفاده می­کند. هر بازیکن زمانی که راجع به چگونگی واکنش دیگران فکر می­کند، باید خود را به جای آنها قرار دهند و همانند آنها فکر کند. او نباید استدلال خود را به آنها تحمیل کند.

بر خلاف بازی­های پیاپی که در آنها زنجیره استدلال، خطی است. بازی­های همراه با حرکات همزمان، یک دور منطقی در خود دارند. اگرچه بازیکن­ ها به صورت همزمان و بدون اطلاع از حرکات فعلی یکدیگر عمل می­کنند، اما همه آنها باید از این نکته آگاه باشند که بازیکنان دیگر عاقل هستند. طبق این تفکر، هر فرد «فکر می­کند که بازیکن دیگر فکر می­کند که او فکر می­کند…»؛ بنابراین هر بازیکن باید خود را به صورت مجازی به جای تمامی افراد دیگر قرار دهد و سعی کند پیامد هر حرکت را محاسبه نماید. بهترین اقدام برای او با توجه به اینگونه محاسبه ­های کلی به دست می­آید.

شرایط یک رقابت یا بازی در قاعده عملی آن(نه بازی به عنوان سرگرمی)، نیازمند وجود تعداد معدودی شرکت کننده است(که در این نظریه به عنوان بازیکن معرفی میشوند)؛ مانند اتحادیه­ های کارگری در مقابل اتحادیه کارفرمایان یا شرکت­هایی معدود در یک بازار و… هنگامی که تعداد شرکت کنندگان در یک هم ­آوردی معدود باشد، آنگاه «تصمیم استراتژیک» معنی می­یابد.

در تئوری بازی­ها، رفتار استراتژیک مربوط به شرایطی است که تصمیم یک فرد یا یک شرکت، به اتخاذ تصمیمی توسط طرف مقابل منجر می­شود که آن نیز بر تصمیم طرف اول تأثیر می­گذارد. به این ترتیب، تصمیم استراتژیک تصمیمی است که براساس بررسی و محاسبه نتایج تصمیم اولی بر دومی و متعاقباً اثر آن بر چگونگی تصمیم­گیری فرد اول مبتنی است.

این نظریه در ابتدا برای درک مجموعه بزرگی از رفتارهای اقتصادی به عنوان مثال در نوسانات شاخص سهام در بورس اوراق بهادار و افت و خیز بهای کالاها در بازار مصرف­کنندگان تدوین شد. تحلیل پدیده­ های گوناگون اقتصادی و تجاری نظیر پیروزی در یک مزایده، معاملعه، داد و ستد و شرکت در یک مناقصه، از دیگر مواردی است که تئوری بازی­ها در آن نقش ایفا می­کند.