پارادایم در معنای عام یک چارچوب فکری بوده ولی در معنای خاص هر پارادایم محدوده ای از عالم هستی و قواعد آن را بر روی ما می گشاید و پیش فرض‌ها و بـرداشت‌های ما نسبت به موضوعات را تعیین می کند . علاوه بر ماهیت ، توجه به کارکردهای پارادایم نیز بسیار جذاب است .

هر پارادایمی محدوده ای را تعریف کرده و در آن محدوده ، قواعدی را حاکم می سازد . این قواعد بسیار مهم هستند و تنها با درک عمیق و بهره گیری از آنها است که موفقیت امکان پذیر می گردد . «تولید انبوه» در عرصه ای که قواعد «تولید ناب» حاکم است نمی تواند موفقیت آور باشد . کسب و کار نیز به دور از قاعده «عرضه و تقاضا» کاری بی فایده است.

به عبارتی «پارادایم مجموعه ای از قواعد است که محــدوده ای را مشخص کرده و به شما نشان می دهد که برای موفقیت در داخل این محدوده چگونه باید رفتار کنید ، پارادایم الگویی برای چگونگی حل مسایل ارائه می نماید». (ژول بارکر)

کارکرد مهم دیگر پارادایم ها ، ایجاد ساختاری برای پیش فرضها ، باورها و برداشتهای مشترک است . پارادایم ها دیدگاه انسان نسبت به حقیقت را بنا می کند و به او طریق درک مسائل را نشان می دهد . پارادایم ها به انسان قدرت تجزیه و تحلیل مسائل پیچیده و نظم دهی به اجزای آن را می بخشد و مبنایی را برای قضاوت های او فراهم می سازد.

«صحیح یا غلط» بودن و چگونگی رسیدن به این نتایج نیز زاییده پارادایم حاکم است . پارادایم ها اگرچه کامل نیستند، ولی حتی در چنین شرایطی نیز برای انسانها راهگشا خواهندبود.

از خصوصیات پارادایم این است که هنگام ظهور یک پارادایم جدید، توانمندی هایی که متکی بر قواعد پارادایم گذشته شکل گرفته اند ، ازبین خواهند رفت و همه صرف نظر از جایگاه خود در پارادایم قبلی می بایستی از صفر شروع کنند . بدین ترتیب، در بستر یک پارادایم جدید فرصتهای جدیدی برای همه و ازجمله سازمانهایی که حتی از قبل نامی از آنها نبوده ، نیز به وجود خواهدآمد .

بنابراین، دوران انتقال پــارادایم یک دوران استثنایی برای شکار فرصتها به شمار می رود .

خصوصیت مهم دیگر پارادایم ها این است که با ایجاد یک چارچوب نگرشی، بر برداشتها و پیش فـــــــرضهای انسان به شدت تاثیر می گذارند، تاحدی که پای بندان به پارادایم را از درک حقایق خــــارج از پارادایم محروم می سازند. این ویژگی سبب می شود تا نوآوری و خلاقیت در فضای پارادایم تنها به مرزهای آن محدود گردد.

چهار اصل کلیدی در تغییر پارادایم ها:

در تغییر پارادایم ها، چهار اصل کلیدی وجود دارند که اساس تغییر هر پارادایمی بوده، دانستن آنها کمک می کند که قابلیت کنار آمدن با تغییرات در ما افزایش یابد.
۱٫ پیدایی پارادایم های جدید، پیش از اینکه بخواهیم و یا به آنها نیاز داشته باشیم.
۲٫ کسی که موفق می شود پارادایم شما را تغییر دهد، ممکن است که فرد بیرونی باشد.
۳٫ تلاش در جهت تغییر پارادایم ها فقط برای استفاده از منافع آن نیست.
۴٫ پارادایم های قدیمی شما، نمی گذارند پارادایم های جدید را ببینید.

ویژگی های پیشگامان پارادایم:

۱٫ جرأت: برای رویارویی با فشارهای وارده بر پارادایم جدید جرأت لازم است.
۲٫ قضاوت شهودی: پیشگامان پارادایم براساس حقایق اولیه که در اثر تلاش و تحقیق بدان رسیده اند، در مورد موفقیت پارادایم جدید ایمان دارند.
۳٫ وابستگی به زمان طولانی: آنها می دانند که انتقال پارادایم بین پنج الی ده سال طول خواهد کشید، و این زمان به ظاهر طولانی، ولی دارای منافع زیادی است.

«پارادایم» یا «برداشت» در واقع نگرش ماست به زندگی، یا تلقین ما از زندگی. اگر بخواهیم مثالی عینی بزنیم، پارادایم، نقشه ای از واقعیت است نه دقیقا خود واقعیت. همانطور که نقشۀ یک منطقه، خود منطقه نیست بلکه فقط نمایانگر جنبه های معینی از منطقه است.