براساس هدف (Research by purpose) پژوهش ها ، بنیادی و یا کاربردی محسوب می شوند . البته خانم دکتر زهره سرمد معتقد است پژوهش ها براساس هدف به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از : تحقیق بنیادی، تحقیق کاربردی و تحقیق عملی و توسعه ای .

• پژوهش بنیادی یا پایه (Basic res) 

این نوع پژوهش به کشف قوانین و اصول علمی می پردازد و فاقد هدف مشخص تجاری بوده و طی آن تلاش می شود که دانش و نظریه ها به طور عام و خاص توسعه و گسترش یابد و لزوما کاربرد عملی برای نتایج، پیش بینی نشده است. این گونه پژوهش ها بیشتر در دانشگاه ها و انسیتوهای تکنولوژی و آزمایشگاه ها صورت می گیرد و دستاوردهای آن فروخته نمی شود، بلکه معمولا در نشریات علمی منتشر شده و در مجامع علمی مطرح می گردد . تحقیق بنیادی ، پژوهشی است که به کشف ماهیت اشیاء پدیده‌ها و روابط بین متغیرها، اصول، قوانین و ساخت یا آزمایش تئوری‌ها و نظریه‌ها می‌پردازد و به توسعه مرزهای دانش رشته علمی کمک می‌نماید. هدف اساسی این نوع پژوهش تبیین روابط بین پدیده ها، آزمون نظریه ها و افزودن به دانش موجود در یک زمینه خاص است. برای مثال “بررسی رابطه اعتماد و تعهد در روابط صنعتی” یک نمونه تحقیق بنیادی است. 

• پژوهش کاربردی (Applied res) 

بسیاری از سازمان ها به تحقیقات کاربردی توجه دارند و تحقیقات و مشاوران را برای بررسی مشکلات مورد علاقه خود به کار می گیرند تا راه حل های عملی برای اصلاح یک موقعیت مشکل آفرین بیابند. پژوهش کاربردی با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی به منظور بهبود و به کمال رساندن رفتارها، روش‌ها، ابزارها، وسایل، تولیدات، ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع انسانی انجام می‌شود. هدف تحقیق کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است . برای مثال “بررسی میزان اعتماد مشتریان به سازمان فرضی” یک نوع تحقیق کاربردی است.

• پژوهش عملی و توسعه ای (R & D) 

فرایندی است که به منظور تدوین و تشخیص مناسب بودن یک فرآورده آموزشی (طرح ها، روش ها و برنامه های درسی) انجام می شود. هدف اساسی این نوع تحقیقات تدوین یا تهیه برنامه ها، طرح ها و امثال آن است.