همایش، تجلی تلاش یک جامعه برای برقراری ارتباط میان اعضای جامعه در جهت تبادل اندیشه و اشتراک دانش ارائه یافته و نظریه های جدید و نهایتا کمک به رشد دانش و رسیدن به خرد جمعی است.همایش‌ها ، به تعبیری ، شاخص پیشرفت و تحول علمی و اجتماعی در یک کشور محسوب می شوند.به عبارت دیگر ، می توان استدلال کرد که رابطه مستقیمی میان کمیت و کیفیت همایش ها با رشد و تحول یک جامعه وجود دارد .
قریب دو دهه است که بسیاری از دستگاه های اجرائی ،سازمانها ، نهادها و ارگانهای بخش دولتی و خصوصی و دانشگاهها در کشور ،با اهدافی از پیش تعیین شده و به طور سالانه ، به برگزاری همایشهای علمی ، تخصصی تحت عناوینی چون : کنفرانس ، کنگره ، سمپوزیوم ، جشنواره ،گردهم آئی ، هماندیشی و نظایر آن در سطح ملی و بین المللی، بین یک تا سه روز اقدام می نمایند .

این همایش ها با هر هدفی که برگزار شود ،بیش از هر چیز از حضور و وجود سازمان هائی زنده، پویا و اثرگذار در کشور حکایت دارد که مدیران و مسئولان آن می خواهند مخاطبین خود را از آخرین اطلاعات ، دستاوردها و تحولات انجام گرفته آگاه نموده و یا مخاطبین خود را با تجارب به کار گرفته شده توسط دیگران آشنا سازند.
گردهم آیی،اجتماع کردن برای بحث و گفتگو پیرامون موضوعی که اصلا” جنبه علمی تحقیقاتی نداشته باشد . مجمعی است که برگزار کنندگانش قصد آن دارند تا موضوع مورد علاقه خود را از زوایای مختلف مورد بحث و بررسی قرار دهند. مثل حضور استانداران ، یا مدیران کل واحدهای یک سازمان و یا مسئولان انجمن های صنفی و تخصصی و نظایر آن …. در گردهم آیی سخنرانی و یا مقالات تخصصی ارائه نمی گردد .

کنگره ، به همایش تجمع، گردهمایی یا میتینگ چندصد تن یا حتی هزاران نفر به عنوان نمایندگانی از یک گروه حرفهای، فرهنگی یا مذهبی و … گفته میشود. یک کنگره غالباً برای بحث درباره یک موضوع خاص تشکیل میشود. شرکت در کنگره برای ارائه و بحث موضوع تنها توسط اعضا و سازمانهای حمایت کننده (اسپانسرها) انجام میگیرد. کنگره معمولاً با برنامه ریزی قبلی و به صورت سالیانه یا چندساله برپا میشود. بیشتر کنگره های بین المللی و جهانی بصورت سالیانه برگزار میشوند. کنگره غالباً برای چند روز طول می کشد و دارای چندین جلسه همزمان است.
کنفرانس، همایشی مشارکت جویانه است که برای بحث، حقیقت یابی، حل مشکل و مشاوره تشکیل میشود. در مقایسه با کنگره، کنفرانس معمولاً در مقیاسی کوچکتر اما از ویژگی بالاتری برخوردار است و در نتیجه تبادل اطلاعات راحتتر انجام میشود. اگرچه کنفرانس ذاتاً محدودیت زمانی ندارد اما معمولاً دارای دوره زمانی کوتاه و اهداف مشخصی است .
سمپوزیوم ، همایش تعدادی افراد خبره و متخصص در یک زمینه خاص که در آن مقالاتی بوسیله افراد متخصص در موضوعات خاصی ارائه و مورد بحث قرار میگیرد و در رابطه با مسائل مورد بحث، توصیه ها و راهکارهایی پیشنهاد میشود .
سمینار، همایش یا همایشهای زنجیره وار افرادی متخصص با مهارتها و تخصصهای متفاوت اما دارای علاقه و نگرانی مشترک که به منظور آموزش و یادگیری دور هم جمع میشوند. برنامه کاری یک سمینار با هدف تقویت مهارتهای افراد شرکت کننده تنظیم میشود .

از طرف دیگر سمینار به دسته ای از دانشجویان که تحت نظر یک استاد ، در رشته ای خاص به تحقیق بپردازند و سخنرانی هائی در آن رشته ترتیب دهند ،همچنین به دوره ای از تحصیلات ،که توسط چنین دانشجویانی تثبیت شود گفته می شود . معنی دیگر سمینار ، اطاقی است که دانشجویان در آن گرد هم آیند و به تشریح موضوعی بپردازند . کلمه سمینار از لغت لاتین seminarium مشتق شده است، به معنی “طرح دانه”.
سمینار ، به طور کلی، شکلی از آموزش دانشگاهی، در یک موسسه علمی و یا با ارائه یک سازمان تجاری و یا حرفه ای است. در آن گرد هم آوردن گروه های کوچک برای جلسات مکرر، با تمرکز در هر بار بر روی برخی موضوعات خاص انجام می گیرد، که در آن از همه افراد حاضر درخواست شده به طور فعال شرکت کنند.اغلب به صورت بیان سقراط وار یک رهبر سمینار و یا مربی، یا به صورت یک ارائه رسمی از یک پژوهش انجام میگیرد. به طور معمول، شرکت کنندگان نباید مبتدیان در زمینه مورد بحث باشند .

ایده پشت سیستم سمینار برای دانش آموزان آشنایی گسترده تر با موضوع انتخابی اشان است و همچنین اجازه می دهد تا آنها به تعامل با نمونه هایی از مشکلات عملی که همیشه در طول کار تحقیقاتی رخ می دهد، بپردازند. سمینار محل ویژه ای است برای اینکه مطلبی مورد بحث قرار گیرد و سؤالاتی مطرح و مناظراتی انجام گیرد. نوع غیر رسمی آن در مقایسه یک معرفی آکادمیک محسوب می گردد.

در دانشگاه های آمریکا، سمینار اصطلاحی است که به یک دوره مطالعه فشرده مربوط به رشته تحصیلی دانشجو اشاره دارد. هر استاد در سمینارها به طور معمول تعداد دانشجوی خیلی کمتری نسبت به دوره های عادی دارد و سمینارها به طور کلی موضوع مورد مطالعه خاص تری دارند.
به طور فزاینده، اصطلاح “سمینار” برای توصیف یک رویداد تجاری نیز استفاده می شود که در آن اطلاعات و آموزش در موضوعات مختلف مانند سرمایه گذاری ملک، بازاریابی اینترنتی و بهبود خود، داده می شود. انواع مختلف سمینارها وجود دارد، با این حال دو نوع سمینار، از محبوب ترین سمینارها هستند : توسعه شخصی و سمینارهای کسب و کار . 

سمینارها توسعه شخصی برای بهبود رشد شخصی مردم در نظر گرفته شده و سمینارهای کسب و کار سمینارهایی هستند که در آنها سخنرانان در مورد استراتژی های کسب و کار صحبت می کنند، که چگونه به رشد و موفقیت در کسب و کار، ایده های کسب و کار، داستان های موفقیت، و غیره … می شود رسید .
در کشورمان واژه “همایش” جایگزین سمینار شده است . اما دیده می شود بسیاری از مجامع با اهداف متفاوت از معنی ، با عنوان “همایش ” برگزار می گردند.
بنابراین سمینار زیر مجموعه همایش بوده و نوعی همایش به حساب می آید.

ساختار سازمانی یک همایش عبارتست از :

1. رئیس همایش

2. دبیر همایش

3. کمیته علمی همایش

4. کمیته اجرایی همایش

5. دبیرخانه همایش

مسئولان برگزارکننده همایش ها ، برای برپائی چنین نشست هائی با استفاده از یک ساختار شبه سازمانی ، اجزاء و عناصر اجرائی کار را که در همه جا مرسوم است ، معلوم می نمایند مانند : کمیته یا شورای سیاست گذاری ،کمیته یا شورای علمی ،کمیته راهبری ،کمیته اجرائی ،دبیرخانه اجرائی و مرکب از مدیران و مسئولان و کارشناسان عرصه کار و کاربرد و اندیشمندان و صاحبنظران حوزه فکر و اندیشه و نظر یعنی دانشگاه ، محور اصلی همایش را تعیین و تبیین می نمایند و بر آن اساس فراخوان مقاله میدهند.

در یک زمان خلاصه مقالات را دریافت می نمایند و پس از بررسی و دسته بندی و ارزش گذاری برای ارائه در صحن همایش یا چاپ در کتاب خلاصه مقالات و یا ارائه به صورت پوستر ،خواهان دریافت اصل مقاله توسط نویسندگان می شوند . سپس برنامه اجرائی شامل سخنرانان اصلی ( کلیدی )،ارائه دهندگان مقالات در سالن اصلی یا سالن های جانبی ،تشکیل پانلهای تخصصی ، چگونگی استقرار نمایشگاه های تخصصی و نمایشگاه کتاب و برگزاری مراسم اختتامیه تنظیم می شود .

دبیرخانه نیز بسته هایی شامل کتاب خلاصه مقالات ، برنامه ،لوح فشرده ،کتاب ، بروشور و …… را در کیف های مخصوص همایش آماده می کند . در واقع همه چیز از ماهها پیش برنامه ریزی شده است و اینک روز برگزاری است. همایش پس از تلاوت آیاتی از کلام خداوندی و ادای احترام به سرود مقدس جمهوری اسلامی ایران، شروع می شود و…..
معمول شده است برگزارکنندگان اینگونه مجامع در پایان مراسم ، قطعنامه و یا بیانیه ای را منتشر می نمایند . قطعنامه و یا بیانیه اصولا” محصول و یا عصاره مطالبی است که در اثر این اجتماع و مشورت و گفتگوها بدست آمده است .

اما بین این دو فرق است ” قطعنامه” ناظر بر اجرا و مستلزم پیگیری های مفاد آنست که بعضا” واجد الزامات حقوقی و یا قانونی هم می باشد اما ” بیانیه ” سفارش نامه است ،توصیه است و فاقد هرگونه الزامات . اگر در پایان مراسم ، از واژه قطعنامه استفاده شده ، باید در مجامع آتی نتایج اجرای قطعنامه مجمع قبلی گفته شود ، در غیر اینصورت بهتر است از واژه ” بیانیه ” استفاده گردد .

( با تشکر از خانم زهرا سالاری پور برای ارایه مطلب فوق)