شاید پدیده ای بنام نظریه سازمان وجود نداشته باشد زیرا تعدادی زیادی نظریه یا تئوری وجود دارد که نظریه پردازان تلاش کردند بر اساس آنها رفتار سازمان ها و افراد گروهها ، شرایط ساختاری و فرهنگ های مختلف را توجیه یا تفسیر نمایند.
برخی از این نظریه ها با نظریه های دیگر سازگارند و می توان آنها را با یک ویژگی مشخص در یک طبقه یا دسته قرار داد و با واژه هایی مانند نظریه ، مکتب دیدگاه ، استعاره ، الگو ، اصول ، قانون حوزه فکری غالب یا گاهی عصر تئوری های سازمان و مدیریت آنها را نامگذاری نمود .
اما در این میان نظریه و یا تئوری توصیفی است برای تبیین یا تشریح رابطه عِلّی که بین متغیرها یا ویژگی های سازمان وجود دارد که ممکن است بصورت مجموعه ایی مکتوب از بیانیه و یا گزارش های رسمی باشد .
تئوری ها معمولا دارای سه ویژگی زیر هستند :
- نظمی پایدار را بیان می کنند .
- توانایی پیش بینی مشروط دارند .
- وقوع برخی از پدیده ها را در جهان غیرممکن مطرح می نماید که البته در صورت وقوع ، پدیده غیرممکن باطل می شود و بنابراین نتیجه می گیریم که تئوری ها و قوانین علمی ابطال پذیرند .
تئوری از اجزایی تشکیل شده که در تصویر زیر مشاهده می کنید و سپس به توضیح مختصر هر یک نیز اشاره خواهد شد :
- فرضیه : حدسی زیرکانه پیرامون نتایج ناشی از پژوهش می باشد .
- تجربه : بیان مشاهدات ، تجزیه و تحلیل ، اندازه گیری ، ثبت ، مقایسه ، تمثیل ، طبقه بندی و تعریف فعل و انفعالات پدیده ها است.
- قانون : بیانگر رابطه پایداری بین حقایق که بطور قضایای کلی و منطقی بیان می شود .
- اصل : تعمیمی است با تایید نجربی محکم و قابل ملاحظه .(مانند اصل پارکینسون)
- حقیقت : موثرترین و اساسی ترین عامل در تئوری پردازی است .
- قانون علمی : درصورت تایید فرضیه آنرا به صورت قانون علمی میتوان بیان کرد .
- امور واقع : رویداد یا وضعیتی محسوس که سنجش پذیر و قابل توصیف است .(مانند انگیزش)
- مفهوم : تصویر و یا تعبیر ذهنی یک تجربه حسی یا امر واقع .(مانند گرسنگی)
- سازه : مفهومی که تعریف علمی و استاندارد دارد .(مانند بهره هوشی)
( برگرفته از کتاب مروری جامع بر مفاهیم اساسی نظریه های مدیریت و سازمان، دکتر سیدرضا سیدجوادین)