هنگامی که واژه «هوش» به گوش ما می‌خورد معمولاً مفهوم ضریب‌هوشی ( IQ ) به ذهنمان می‌آید. هوش معمولاً به عنوان توانائی‌های بالقوه عقلانی تعریف می‌شود و بعبارتی دیگر چیزی که ما با آن زاده می‌شویم، چیزی که قابل اندازه‌گیری است و ظرفیتی که تغییر دادن آن دشوار است. امّا در سال‌های اخیر دیدگاه‌های دیگری نسبت به هوش پدید آمده است که یکی از این دیدگاه‌ها، نظریه هوش چندگانه است که توسط هاوارد گاردنر، روان‌شناس دانشگاه هاوارد، ارائه شده است.

بر طبق این نظریه، دیدگاه‌های روان‌سنجی سنتی نسبت به هوش، بسیار محدود و ضعیف است. گاردنر نظریه‌اش را نخستین بار در کتاب «قاب‌های ذهنی : نظریه هوش چندگانه»، در سال ۱۹۸۳ ارائه کرد. به عقیده او همه انسان‌ها دارای انواع مختلفی از هوش هستند . وی در کتاب خود، هشت نوع مختلف هوش را معرفی نموده و احتمال داده است که نوع نهمی نیز به عنوان «هوش هستی‌گرا» وجود داشته باشد.

طبق نظریه گاردنر، برای به دست آوردن تمام قابلیت‌ها و استعدادهای یک فرد، نباید تنها به بررسی ضریب هوشی پرداخت بلکه انواع هوش‌های دیگر او مثل هوش موسیقیایی، هوش درون فردی، هوش تصویری-فضایی و هوش کلامی- زبانی نیز باید در نظر گرفته شود.

نظریه گاردنر با انتقاداتی از سوی روان‌شناسان و مربیان روبرو گشته است. منتقدان می‌گویند تعریف گاردنر از هوش بسیار وسیع و گسترده است و هشت نوع هوشی که او تعریف کرده فقط نشانگر استعدادها، خصوصیات شخصیتی و توانائی‌هاست. از دیگر نقاط ضعف نظریه گاردنر می‌توان به کمبود پژوهش‌های عملی پشتیبان آن اشاره کرد.

اما با وجود این، نظریه هوش چندگانه محبوبیت زیادی در بین مربیان و آموزشگران پیدا کرده است و بسیاری از معلمان از این نظریه در انتخاب شیوه تدریس خود استفاده می‌کنند.

هشت نوع هوش مختلفی که گاردنر تعریف کرده است عبارتند از :

 ۱-       هوش تصویری – فضایی

نقاط قوت : قدرت تشخیص تصویری و فضایی

کسانی که هوش تصویری-فضایی بالایی دارند در تجسّم چیزها قوی هستند. این افراد معمولاً جهت‌یابی خوبی دارند و با نقشه‌ها، نمودارها، عکس‌ها و تصاویر ویدیویی مشکلی ندارند.

ویژگی‌های هوش تصویری-فضایی :

• لذت بردن از خواندن و نوشتن

• مهارت در درست کردن پازل

• مهارت در تفسیر عکس، گراف و نمودار

• لذت بردن از رسم، نقاشی و هنرهای تجسمی

• تشخیص راحت الگوها

انتخاب‌های شغلی:

• معمار

• هنرمند

• مهندس

۲-       هوش کلامی – زبانی

نقاط قوت :  کلمات، زبان و نویسندگی

کسانی که هوش کلامی- زبانی بالایی دارند به خوبی می‌توانند از کلمات، به هنگام نوشتن و حرف زدن، استفاده کنند. این افراد غالباً در نوشتن داستان، به خاطر سپردن اطلاعات و خواندن مهارت دارند.

ویژگی‌های هوش کلامی- زبانی:

• مهارت در به یادآوردن اطلاعات نوشته یا گفته شده

• لذت بردن از خواندن و نوشتن

• مهارت در مباحثه یا صحبت‌های متقاعد کننده

• توانائی در توضیح دادن مسائل

• استفاده از شوخ‌طبعی به هنگام بیان داستان‌ها

انتخاب‌های شغلی :

 • نویسنده/ روزنامه‌نگار

• وکیل

• معلم

۳-       هوش منطقی – ریاضی:

نقاط قوت : تحلیل مسائل و عملیات ریاضی

کسانی که هوش منطقی- ریاضی بالایی دارند در استدلال، شناسایی الگوها و تحلیل منطقی مسائل قوی هستند. این افراد به تفکر درباره مفهوم اعداد، روابط والگوها علاقه‌مندند.

ویژگی‌های هوش منطقی- ریاضی :

• مهارت زیاد در حل مساله

• لذت بردن از تفکر درباره ایده‌های انتزاعی

• علاقه‌مندی به انجام آزمایش‌های علمی

• مهارت در انجام محاسبات پیچیده

انتخاب‌های شغلی:

• دانشمند

• ریاضیدان

• برنامه‌نویس رایانه

• مهندس

• حسابدار

۴-       هوش اندامی- جنبشی:

نقاط قوت: تحرک فیزیکی، کنترل حرکات

کسانی که هوش اندامی- جنبشی بالایی دارند در حرکت‌های بدنی، انجام عملیات و کنترل فیزیکی قوی هستند. این افراد در هماهنگ سازی چشم و دست مهارت دارند و افراد چالاک وتردستی هستند.

ویژگی‌های هوش اندامی- جنبشی:

• مهارت در ورزش و رقص

• لذت بردن از ساختن چیزها با دست

• هماهنگی فیزیکی عالی

• به خاطر سپردن چیزها از طریق انجام دادن آن‌ها، به جای گوش کردن یا دیدن

انتخاب‌های شغلی:

• رقصنده

• هنرپیشه

• مجسمه‌ساز

• پیمانکار

۵-       هوش موسیقیایی :

نقاط قوت : ریتم و موسیقی

کسانی که هوش موسیقیایی بالایی دارند در فکر کردن به الگوها، ریتم‌ها و صداها قوی هستند. این افراد از موسیقی لذت می‌برند و معمولاً در نواختن سازهای موسیقی و آهنگسازی مهارت دارند.

ویژگی‌های هوش موسیقیایی :

• لذت بردن از آوارخوانی و نواختن سازهای موسیقی

• تشخیص آسان الگوها و نت‌های موسیقی

• توانایی به خاطرسپردن آهنگ‌ها و ملودی‌ها

• درک عمیق از ساختار، ریتم و نت‌های موسیقی

انتخاب‌های شغلی:

• موسیقیدان

• آهنگساز

• خواننده

• معلم موسیقی

• رهبر ارکستر

۶-       هوش میان فردی :

نقاط قوت : ارتباط برقرار کردن و درک دیگران

کسانی که هوش میان فردی بالایی دارند در تعامل با دیگران و درک آن‌ها قوی هستند.این افراد در سنجش هیجانات، انگیزه‌ها، تمایلات و منظور کسانی که دور و برشان هستند مهارت دارند.

ویژگی‌های هوش میان فردی :

• مهارت در برقراری ارتباط کلامی

• مهارت در ارتباط غیرکلامی

• نگاه کردن به موقعیت‌ها از زوایای مختلف

• ایجاد روابط مثبت با دیگران

• مهارت در فرو نشاندن اختلافات در داخل گروه‌ها

انتخاب‌های شغلی :

• روان‌شناسی

• فیلسوف

• مشاور

• فروشنده

• سیاستمدار

۷-       هوش درون فردی :

نقاط قوت : درون نگری و خودآزمایی

کسانی که هوش درون فردی بالایی دارند، آگاهی خوبی از وضعیت هیجانی، احساسات و انگیزه‌های خود دارند. این افراد از خودآزمایی، تخیل روزانه، کند و کاو کردن روابط خود با دیگران و برآورد توانائی‌های فردی خود لذت می‌برند.

ویژگی‌های هوش درون فردی :

• مهارت در تحلیل نقاط قوت و ضعف خود :

• لذت بردن از تجزیه و تحلیل نظریه‌ها وایده‌ها

• خودآگاهی زیاد

• داشتن درک روشن از ریشه انگیزه‌ها و احساسات خود

انتخاب‌های شغلی :

• فیلسوف

• نویسنده

• نظریه‌پرداز

• دانشمند

۸-       هوش طبیعت‌گرا :

نقاط قوت : یافتن الگوها و روابطی که با طبیعت وجود دارد

هوش طبیعت‌گرا آخرین نوع هوشی است که گاردنر درنظریه خود به هفت نوع قبلی افزوده و با مقاومت و مخالفت بیشتری نسبت به بقیه روبرو گردیده است. به گفته گاردنر، کسانی که دارای هوش طبیعت‌گرای بالایی هستند، سازگاری بیشتری با طبیعت دارند و معمولاً به پرورش، کشف محیط و یادگیری درباره موجودات علاقه‌مندند. این افراد به سرعت از جزئی‌ترین تغییرات در محیط‌شان آگاه می‌شوند.

ویژگی‌های هوش طبیعت‌گرا :

• علاقه‌مند به موضوعاتی از قبیل گیاه‌شناسی، زیست‌شناسی و جانورشناسی

• مهارت در رده‌بندی و فهرست بندی اطلاعات

• لذت بردن از باغبانی، کشف طبیعت، پیاده‌روی و چادر زدن در طبیعت

• بی‌علاقگی به یادگیری موضوعات بی‌ارتباط با طبیعت

انتخاب‌های شغلی :

• زیست‌شناس

• حفاظت از محیط زیست

• باغبان

• مزرعه‌دار