حتما با استعاره های مدریت مانند استعاره های سازمان به مثابه زندان روح و سازمان به مثابه موجود زنده و سازمان به مثابه ماشین و امثال آن آشنایی دارید . امروزه در هزاره جدید استعاره های جدیدی در عرصه مدیریت مطرح گردیده است که لزوم آشنایی با آن ها برای دانشجویان مدیریت محرز به نظر می رسد.

در کل معانی استعاره (metaphor ) عبارت است از تشبیه کردن و به عاریت گرفتن سخن و سخن پوشیده و غیر صریح و استعاره سازمانی شامل یافتن تشابه بین پدیده های طبیعی و موضوعات سازمانی است.

امروزه بحث استعاره های جدید سازمانی در محافل مدیریتی ایران نیز دنبال می شود و بدین منظور کنفرانس هایی نیز برگزار گردیده است . برخی از استعاره هایی که در مدیریت امروز مطرح گردیده است شامل استعاره های زیر می باشد  :

مدیریت معنوی ، سازمان های شبدری، سازمان های ضربانی، سازمان های دو چهره، سازمان های موش خرمایی، سازمان های آفتاب پرست ، مدیریت انتگرالی و مدیریت کوانتومی است .

• مدیریت کوانتومی”quantum management”:

یکی از استعاره های جدید مدیریتی است که در آن دو بحث صلاحیت و نفوذ بسیار اهمیت دارد و هدف آن افزایش میزان اثر بخشی و توان مدیران و کارکنان سازمان است .

راهبرد های که بدین منظور در مدیریت کوانتومی استفاده می شود شامل : تشکیل گروه های خود گردان، ارائه بازخورد وسیع به مدیران و کارکنان که باعث پیشگیری از اشتباهات هزینه زا برای سازمان شود و افزایش میزان یادگیری در سازمان است.

• مدیریت انتگرالی (Integration Management) :

انتگرال اجزای بسیار ریز را کنار هم گذاشته و یک کل معنادار را ایجاد می کند . در مدیریت انتگرالی یا یکپارچه سازی مدیر با یک برنامه ریزی منسجم ایده های خود را با رفتار و گفتاری مناسب به افراد تفهیم می کند، انتظارات را بر می شمرد و برای رسیدن به اهداف مورد نظر با توجه به پتانسیل ها از افراد کمک می خواهد و در این نوع مدیریت به همه افراد بهاء داده می شود .

مدیریت انتگرالی در حقیقت یکی از مفاهیم اصلی بحث در حیطه فناوری اطلاعات می باشد که از طریق داده ها، یکپارچه سازی مفروضات، رویدادها و فرآیندها به اهداف تعیین شده در این رشته از علم نزدیک است . 
معایب مدیریت یکپارچه سازی یا انتگرالی عبارتند از :

1. مهارت و تجربه ی زیادی لازم دارد.
2. دانش روانشناختی و جامعه شناسی بالایی را مطلبد.
3. نیاز به صبر، درایت، اراده و پشتکار بالای دارد .

• سازمان آفتاب پرست : سازمان آفتاب پرست پنج ویژگی برجسته دارد :

1. نرمش پذیری زیاد
2. تعهد نسبت به فرد
3. استفاده بیشتر و بهتر از گروه
4. حفظ و ایجاد قابلیت های بارز نیرومند
5. تنوع طلبی

نکاتی در مورد سازمان آفتاب پرست لازم به توضیح است که به آنمی پردازیم :سازمان آفتاب پرست برای آموزش و پیشرفت کارکنان مبادرت به سرمایه گذاری هنگفت خواهد کرد به خصوص برای کسانی که هسته بنیادین آن را تشکیل می دهند و بدین ترتیب روز به روز نقش گروه ها در انجام امور سازمان برجسته تر می شود .

البته وجود گروه خود مختار ( Self Directed) و خود گردان ( Self Managed) در درون سازمان نرمش پذیر به مثابه عضله سازمان است و اعضاء گروه ممکن است عضو یک گروه ، سپس گروه دیگر و یا بطور همزمان عضو چندین گروه باشند .

گروه ها نیز به اقتضای کار تغییر می کنند .مهمترین نیاز سازمان فردا ، مهارت های ارتباطی است جرا که دیگر مشتریان دنبال این نیستند که ما قسمتی از مشکل آنها را رفع کنیم ، بلکه از ما انتظار دارند که مسائل و مشکلات آنها را یکپارچه ببینیم و راه حل جامع برای آنها پیدا کنیم .

بزرگترین سد در برابر تحول و بزرگترین مانع در مسیر موفقیت هر سازمان در درون همان سازمان قرار دارد و برای دگرگون کردن هر سازمان اول باید از رفتارها شروع کرد و به خصوص ایجاد رفتار سر مشق در مدیران که بسیار پر اهمیت است .

• سازمان و مدیریت شبدری (Shamrock Organization and Management) :

شبدر نشان ملی ایرلند و گیاه کوچکی است که به هر یک از ساقه هایش سه برگ چسبیده است. چالز هندی(Handy) آن را به گونه ای نمادین به کار می گیرد تا این نکته را روشن سازد که سازمان امروزی از سه گروه تشکیل شده است : گروه هایی که انتظارات متفاوت داشته و شیوه مدیریت بر آنها نیز متفاوت می باشد که شامل :

نخستین برگ شبدر : نشان دهنده کارکنان اصلی است که آنها را هسته متخصص می نامند. (افراد صاحب صلاحیت، متخصصان، تکنسین ها و مدیران در این گروه قرار دارند)

برگ دوم شبدر : افراد بیرون سازمان هستند که مدیریت برای کارهای خسته کننده از نیروی بیرونی استفاده می کند . (پیمانکاران و … جزو این گرو قرار دارند)

برگ سوم شبدر : نیروی کار انعطاف پذیر یا کلیه کارگران پاره وقت و موقتی را شامل می شود و این گروه تعهد گروه هسته ای را ندارند.

• مدیریت مهرورز(Endearment Management) :
  

یکی از استعاره های هزاره سوم مهرورزی می باشد که واژه هایی نظیر عشق، علاقه، محبت، شادی، احساس، تعهد و احترام در آن مورد توجه قرار می گیرد. فلسفه مدیریت مهرورز برگرفته از روابط احساسی و محبت آمیز میان مادر و فرزند گرفته شده است و مدیر مهرورز در مرحله ای از رشد شرکت، کارمندان و مشتریان را بسیار مورد توجه و محبت قرار می دهد تا آنجا که بدینوسیله در آنها احساس تعهد اخلاقی، محبت و احترام درونی نسبت به مدیر و شرکت ایجاد می نماید.

استعاره مدیریت مهرورز به عنوان ابزار قدرتمندی جهت دستیابی به اهداف عالی سازمان و مسئولیت های اجتماعی در اختیار مدیران امروزی قرار گرفته تا در محیط رقابتی با پرورش کارمندان اشتیاق، متعهد و وفادار و برخورداری از مشتریان علاقمند به موفقیت ماندگار نایل شوند .

مدیر مهرورز با در نظر گرفتن نیازهای احساسی و رفتاری پرسنل و فراگیران آنها را به خود باوری و احساس ارزشمند بودن می رساند.

• مدیریت معنوی (Spiritual Management)

مدیریت معنوی مدیریتی است که به جای مادی گرایی، جهت پیشبرد اهداف و ارتقاء سطح کیفی مدیریت، به یکی از استعاره های جدید مدیریت در هزاره سوم به نام مدیریت معنوی که به حق نوید بخش زندگی بهتر و مدیریت بهتر برای همه انسانهاست، نیازمند است.

در اینجا منظور از معنویت نیروی زندگی بخش است و طبق این استعاره می توان جنبه ی معنوی مدیریت را یاد داد و یاد گرفت.

معنویت بعنوان وسیله ای برای تقویت رشته یا دانش علمی محسوب می گردد . معنویت از طریق ایجاد یک تصور از انسانی ایده آل در ذهن ایجاد می شود.

• مهارت های کوانتومی در مدیریت :

جهان بینی رایج در میان محافل روشنفکری در سالهای قبل از ۱۹۲۰ متاثر از دیدگاه فیزیکی نیوتن بوده و مدیریت نیز به عنوان یکی از زمینه های تفکر و عمل انسانی بر مبنای این فرضیات شکل گرفته است. با به چالش کشیده شدن قوانین اول و دوم نیوتن یعنی اصل کنش و واکنش و ظهور وقوع تصادفی از لحاظ پیش بینی ناپذیری وقایع تفکر در زمینه مدیریت هم دچار تحول شده است.

کوانتوم دیدگاه مدیران را در نگاه به پدیده ها از بالا به پایین و از برون به درون تغییر داده و معکوس می سازد ، ولی چگونه؟

این کار با مجهز شدن به مهارتهای هفتگانه کوانتومی ممکن است که به شرح مختصر آنها می پردازیم:

۱) نگاه کوانتومی : توانایی دیدن هدفمند

باور به اینکه جهان ما تابعی از باورها و پیشداشته های درونی خود ما است. اگر مدیران مقصودها و منظورهای خود را تغییر دهند با دنیاهای دیگری سر و کار خواهند داشت و آنگاه می توانند به شیوه دیگری عمل کنند. گویی بیان این منظور این است که “پیش چشمت داشتی شیشه کبود زین سبب عالم کبودت می نمود”.

فرصت ها در تصویرهایی نهفته اند که مدیران از کارکنان، تحولات و امور دارند و مدیران با این مهارت باید درون خود و نیت هایشان را با تکنیک های خاصی پرورش دهند تا محیط خود را بهتر درک کرده و روندهای به ظاهر پنهان آنها را کشف کنند و از پیله های فکری خود خلاص شوند.

۲) تفکر کوانتومی : توانایی تفکر به شیوه متناقض

حرکت جهان و اشیاء به شیوه ای متناقض و متعارض و با جهش های ناگهانی و کاملاً پیش بینی ناپذیر همراه است به طوری که امور واقعی در سطح کلان غیر منطقی و نا محتمل به نظر می رسد .

مغز انسان در طول قرن ها به تفکر سیاه یا سفید و خطی عادت کرده است، حال آنکه یک تغییر کوچک ممکن است تحولات عظیم به دنبال داشته باشد . چیزهای به ظاهر نامرتبط با یک تصویر شهودی از نیمکره مغز می تواند منشاء ابتکارات بزرگ باشد . خلاقیت ها گاه از متناقض و متعارض دیدن ها ناشی می شوند.

۳) احساس کوانتومی : توانایی احساس زنده و توانبخش

انرژی انسان و جهان هر دو از یک جنس است و قلب انسان کانون این انرژی است که قدرت می آفریند و بسیار به افکار و عواطف ما بستگی دارد . عواطف منفی ( از جمله : نا امیدی، ترس، خشم، لجاجت و استرس) همبستگی امواج الکترو مغناطیس قلب و انرژی آن را کاهش و عواطف مثبت (از جمله : عشق، اشتیاق، غمخواری، و قدرشناسی) همبستگی امواج الکترو مغناطیس قلب و انرژی آن را افزایش می دهند.

این مهارت مدیران را قادر می سازد از درون احساس خوب داشته باشند حتی با در نظر گرفتن اینکه در بیرون چه بگذرد به آنها امکان می دهد در ضعف ها، قوت را  ببینند و در تهدیدها فرصت و شور و شوق و شادابی برای سازمانشان به ارمغان آورند.

۴) شناخت کوانتومی : توانایی شناخت شهودی

جهان میدان انرژی است و بستر تمام اشیاء؛ این بستر همه جا حاضر و بی پایان و سراسر آگاهی و میدان اطلاعات است . کسب آگاهی فرایندی خطی نیست، بلکه حالتی شهودی دارد و ظرفیت آن بی نهایت است. با جمع آوری صرف اطلاعات 
نمی توان از قطعیت کاست و قطعیت به غفلت می انجامد یعنی کسی که قطعی است از توجه کردن باز می ماند.

۵) عمل کوانتومی : توانایی عمل پاسخگویانه

عمل کوانتومی بر اصل جدا ناپذیری استوار است که مطابق آن تغییر در هر جزء سریع به تغییر در اجزاء دیگر منجر می شود . در واقع تمام اجزاء هستی زمانی پیش از انفجار بزرگ در کنار هم بوده اند لذا بر یک دیگر تاثیر گذارند .

مدیر با این مهارت، اعمال مسؤلانه ای انجام می دهد که بر همه افراد و آینده نیز تاثیر می گذارد . محبت و همدردی بصورت غیر محلی و غیر زمانی احساس ما بودن را پدید می آورد . به عبارتی دیگر اعمال انسان به علت همبسته بودن جهان و برگشت نتایج آن به خودش مسؤلانه تر می شود.


۶) اعتماد کوانتومی : توانایی اعتماد به جریان زندگی

این مهارت ریشه در بی نظمی دارد و اینکه عدم تعادل لازمه تکامل سیستم است. بدون بی نظمی و برابری در مبارزه برای تغییر، زندگی دچار رکود می شود . بی نظمی ها مطابق اصل نظم دهنده نامشهود نظم
 می گیرند. اعتماد کوانتومی در واقع اعتماد به فرایندهای طبیعی زندگی است و از دستکاری منِ غیر لازم مدیر در امور جلوگیری می کند.” سازمان های بی شکل” حاصل این فرایند است.

۷) زیست کوانتومی : توانایی زندگی کردن در روابط

اجزاء در روابط زندگی می کنند؛ احتمال ذرّات، احتمال روابط آن ها است. ذره ها با هم ادغام می شوند و مرز و هویت مشترک می گیرند و بدین ترتیب یک نظام کوانتومی پدید می آورند، نظامی که بیش از جمع آن دو است.

از طریق مناسبات کوانتومی است که ظرفیت ها آزاد می شود، و هر ذره بیش از خودش می شود. افراد با دیگران 
می آمیزند و نقص آنها را نقص خود می دانند. زیست کوانتومی به مدیر حکم می کند زمان و فضایی برای گفتگو در نظر بگیرند و اطمینان داشته باشند که بهبود روابط به نتایج بهتر منجر می شود و اینکه پیشرفت نتیجه همراهی است.

نتیجه گیری :

نظریه کوانتومی مدیریت یک استعاره کوانتومی است و خدمتی به اثربخشی مدیران است ضمن اینکه روحی جدید دمیده شده در کالبد مدیر بوده که او را از تفکرات و رفتارهای ماشینی، تقلیل گرا و جبری به رفتارهای پویا، خلاق، و اثربخش رهنمون می سازد.

پیام کوانتوم این است که کل اجزای جهان و از جمله انسانها هستی ها یا موجوداتی پویا، آگاه و مرتبط با هم هستند. به عبارت دیگر وصف ذرّات جهان این است که “ما سمیعیم و بصیریم و هُشیم با شما نامحرمان ما خاموشیم”.

کوانتوم به معنی ذره در حال حرکت و با گرایش های احتمالی است و اینکه نظم از بی نظمی حاصل می آید و رابطه های ساده یک علتی جای خود را به روابط چند علتی، پیچیده و در هم تنیده می دهد. ادراک های انسان بشدت ذهنی است و تفکر خلاق نیازمند استفاده از توانمندی های الهامی و اشراقی است. این گفتمان درونی ماست که احساسات ما را شکل می دهد.

در قرن بیست و یکم تعامل میان رشته های علمی مختلف بر تلاش در جهت باز تعریف رویکردها و مدل های ذهنی متمرکز گردیده است. پیشرفت های بزرگ علم فیزیک و شکل گیری فیزیک کوانتومی ، موجب ارتقاء درک و شناخت انسان در مورد پدیده های آشوبناک و پیچیده شد .

رشد نفوذ علمی تئوری کوانتوم چنان بود که اصول و مفاهیم آن، به صورت پارادایمی در سایر رشته های علمی از جمله در علم مدیریت، مورد استفاده قرار گرفت.
پارادایم کوانتومی می‌تواند در درک و بهبود سازمان، رهبری و مدیریت در شرایط بسیار پیچیده مفید واقع شود. ارزش این پارادایم، تبیین زندگی سازمانی در چشم اندازی نوین بوده و عدم قطعیت ، ابهام و پیچیدگی از خصوصیات اصلی این چشم انداز محسوب می شوند.