منظور از دستمزد، پرداختی است که مبنای محاسبه آن ساعت است و منظور از حقوق پرداخت‌هایی است که ماهانه صورت می‌پذیرد. دستمزد، متداول ترین شیوه پرداخت به کارگران و حقوق، متداول ترین شیوه پرداخت به کارمندان است.

• ویژگی‌های سیستم حقوق و دستمزد :

بطور کلی، سیستم حقوق و دستمزد باید به گونه‌ای طراحی شود که از ویژگی‌های زیر برخوردار باشد:

1. برای امرار معاش کافی باشد.
2. ایجاد انگیزه نماید.
3. اقتصادی و مؤثر باشد.
4. سازمان را قادر سازد با سازمان‌های دیگر رقابت کند.
5. منطقی باشد و کارکنان منطقی بودن آن را بپذیرند.
6. منصفانه و عادلانه باشد.

• طراحی سیستم حقوق و دستمزد به عهده کیست؟

طراحی سیستم حقوق و دستمزد و وضع سیاست‌های مربوط به آن معمولاً به وسیله کارشناسان اداره امور کارکنان و با همکاری مدیران اجرایی در سازمان، انجام می‌گیرد.

• مراحل مختلف طراحی سیستم حقوق و دستمزد :

ارزش نسبی مشاغل مختلف در سازمان، ارزش نسبی کارکنان، سطح حقوق و دستمزدهای رایج در صنعت، نقش اتحادیه‌ها و اتحادیه‌های کارگری، و اوضاع اقتصادی کشور از جمله عوامل مهمی هستند که باید در هنگام طراحی سیستم حقوق و دستمزد در نظر گرفته شوند.

• مراحل مختلف طراحی سیستم حقوق و دستمزد عبارتند از:

1. تجزیه و تحلیل شغل،
2. شرح شغل،
3. ارزشیابی شغل،
4. بررسی نرخ حقوق و دستمزدهای متداول در صنعت،
5. تعیین نرخ پرداخت،
6. تعدیل و ترمیم سیستم پرداخت- سیستم پرداخت باید انعطاف پذیر بوده، قابلیت تطابق با نوسانات اقتصادی و روندهای اجتماعی را هم داشته باشد.
7. ارزیابی تفاضلی حقوق و دستمزد- به وسیله ارزیابی عملکرد، گروه و پایه شغلی کارکنان به درستی معین و متناسب با آن حقوق پرداخت می‌شود. بدین ترتیب، یک سیستم تفاضلی حقوق و دستمزد در سازمان به وجود می‌آید که به موجب آن، هر کسی متناسب با تحصیلات، مهارت، تخصص و سایر ویژگی‌های خود حقوق دریافت می‌کند.
8. بررسی قوانین و مقررات درون سازمانی،
9. بررسی قوانین و مقررات دولتی حاکم بر پرداخت.

• پرداخت به مشاغل مدیریتی :

میزان حقوقی که به مدیران پرداخت می‌شود تابع دو عامل اصلی است:

۱) اهمیت و ارزش مشاغل مدیران برای سازمان،

۲) توان و شایستگی آنها در انجام وظایف و مسئولیت‌های آنان .

در این مشاغل، حقوق پایه، مبنای پرداخت به مدیران را تشکیل می‌دهد زیرا مزایای پرداخت‌های تشویقی و امتیازهای خاص بر اساس آن اعطا می‌گردد.

پرداخت‌های تشویقی بر دو نوع است :

پرداخت‌هایی که به خاطر موفقیت مدیران در دستیابی به اهداف کوتاه‌مدت به آنها اعطا می‌گردد و پرداخت‌هایی که به خاطر موفقیت‌های بلندمدت آنان اعطا می‌گردد و البته امتیازهای خاص، چنانکه از نام آن پیداست، تنها به معدودی از مدیران اعطا می‌شود.

• پرداخت به مشاغل حرفه‌ای:

تعیین حقوق و مزایای متخصصان و کارکنان حرفه‌ای، کار ساده‌ای نیست و مسائل و مشکلات خاصی را در بر دارد . عوامل مهم در این مشاغل، کنجکاوی، قدرت تشخیص مسائل و حل آنها، نواندیشی و خلاقیت می‌باشد که قابل اندازه‌گیری دقیق نیست و در قیمت‌گذاری مشاغل حرفه‌ای ذهنیت، قضاوت و ملاک‌های ارزشی استخدام کننده در مقایسه با مشاغل غیر حرفه‌ای، نقش بیشتری دارد.