اندیشمندان علم مدیریت با تکیه بر تجارب سازمان های موفق و پیشرو ، همواره در پی یافتن راه حل هایی جهت بهبود وضعیت و حرکت به سمت تعالی بوده اند که نتیجه تحقیق و مطالعات آنها ‌،‌ منجر به خلق ابزارهایی همچون ۵S، BSC ،ISO ، SIXSIGMA،PM،CRM و…شده‌ که هر کدام از این ابزارها در صورت بکارگیری صحیح در زمان و مکان مناسب، می‌تواند منافع مادی و غیر مادی بیشماری را برای سازمان ها بهمراه داشته باشد.

اما با توجه به خواست و انتظار همیشگی مدیران (به ویژه در سازمان های ایرانی) و نوع نگاه آنها به چنین ابزارهایی که متکی بر نتایج حاصله (نتیجه مداری) می‌باشد، معمولاً خروجی حاصل از بکارگیری این فنون، در حد انتظار نبوده است. اما به موازات پیدایش تکنیک های مدیریتی متنوع، مدلهای تعالی سازمانی از دهه ۱۹۵۰ میلادی متولد شدند.

مدلهای تعالی سازمانی با الگو‌برداری از شرکت های موفق دنیا توانسته اند چارچوب مناسبی را برای مدیریت سازمان ها در محیط رقابتی ارایه نمایند. ویژگی بارز این مدل ها، نوع نگرش به سازمان(کل نگری) است که به مدیریت این امکان را می‌دهد تا ضمن ‌ارزیابی و مداقه سازمان تحت امر خود، بتواند آن را با سایر سازمان های مشابه مقایسه نماید. از سوی دیگر، مدل‌ها معمولاً بگونه ای طراحی شده اند که امکان استفاده از تکنیک های مختلف را برای سازمان فراهم می‌سازند .

نگاهی مختصر به فهرست جوایز کیفیت در دنیا و نحوه شکل گیری آنها نشان می‌دهد که عمدتاً براساس ۳ مدل مهم بنیان نهاده شدند که عبارتند از:

• مدل دمینگ (مدل ژاپنی)

• مدل مالکوم بالدریج (مدل آمریکایی)

• مدلEFQM (مدل اروپایی)

در اواخر دهه ۱۹۸۰ ، که اقتصاد اروپا در معرض تهدید بازارهای خاور دور( به ویژه ژاپن) قرار داشت، گروهی متشکل از مدیران عامل ۱۴ سازمان پیشرو در اروپا گرد هم آمدند تا راهکار به سلامت جستن از مخاطره موجود و سردمداری آینده را بیابند که مشورت این گروه و عزم آنان به تاسیس بنیاد غیر‌وابسته کیفیت انجامید.

بنیادی که چشم انداز آن، درخشش سازمان های اروپایی در جهان و ماموریت آن گسترش آگاهی‌ها و ارایه دوره های مدیریت، و شناسایی دست‌آوردها و تشویق و انگیزش راهیان مسیر توسعه و تعالی است. بدین ترتیب در سال ۱۹۸۹، بنیاد مدیریت کیفیت اروپا با نام مخفف EFQM تاسیس و کمیسیون اروپا آن را تائید کرد.

مهم ترین اهداف اصلی اعطای این جایزه ها به شرح زیرند :

• افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت بهره وری و کیفیت و توجه به مدیریت کیفیت جامع، به واسطه نقش مهم آن در برتری در رقابت.
• ترغیب بنگاه ها و سازمان ها به انجام خودارزیابی های سیستماتیک براساس معیارهای تعیین شده.
• تشویق و تهییج بنگاه ها به همکاری های مشترک و تشریک مساعی در طیف گسترده ای از موضوعات مهم و حساس غیرتجاری.
• تشویق و ترغیب سازمان ها به انتشار اطلاعات در زمینه بکارگیری موفقیت آمیز راهبردهای کیفی و منافع و مزایای حاصل از اجرای این راهبردها.
• تشویق و تحریک سازمان ها به آگاهی از ضرورت های دستیابی به تعالی در کسب و کار و بکارگیری موفقیت آمیز مدیریت کیفیت.
• تشویق سازمان ها به استفاده از مدیریت کیفیت برای بهبود فرآیندها.

جایزه های تعالی سازمانی به پنج دسته بین المللی، ملی، منطقه ای، انجمن های تخصصی و شرکتی تقسیم می شوند. در شرایط کنونی بیش از ۷۰ کشور در جهان، مدل هایی را به عنوان مدل ملی برای جایزه تعالی سازمانی ارایه کرده اند. از میان انواع مدل های موجود، سه مدل زیر در سه قطب اقتصادی دنیا مطرح بوده و از همه مشهورتر هستند:

•  مدل ادوارد دمینگ 

•  مدل مالکوم بالدریج

• مدل EFQM

در آینده تنها دو نوع شرکت وجود خواهند داشت : آنهایی که کیفیت جامع را مستقر کرده اند و آنهایی که از صحنه تجارت خارج شده اند. شما اجباری به پیاده سازی TQM ندارید : زنده ماندن اجباری نیست .

ادوارد دمینگ