به دلیل قرار گرفتن ایران در مسیر جاده ابریشم ، آمد و شد خاورشناسان ، وجود کاروانسراها، چاپارخانه‌های قدیمی و راه‌های ارتباطی گسترده ،صنعت گردشگری در این کشور دارای رونق خوبی بوده است به طوری که در دوره‌های متفاوت و در حکومت‌های مختلف از جمله هخامنشیان، سلوکیان و … به این مسئله بر اساس شرایط گوناگون توجه شده است .
در زمان صفویه یکی از درخشان‌ترین دوران سیاحت در ایران رقم خورد که مهمترین عوامل آن توسعه، افزایش امنیت، راه‌های ارتباطی مناسب و تاسیسات متعددی بوده در این دوره در ایران ایجاد شده است.
در سال۱۳۱۴ شمسی برای اولین‌بار در وزارت داخله(کشور) اداره‌ای به نام «اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات» تاسیس شد و انجام امور مربوط به جهانگردی کشور بر عهده آن اداره محول شد.
در سال۱۳۱۹ شمسی نخستین آژانس جهانگردی ایران در تهران تاسیس شد و در سال۴۰ نیز شورای عالی جهانگردی مرکب از ۱۲ نفر از نمایندگان وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و سه نفر از اشخاص مطلع و کارشناس در امر گردشگری و جهانگردی به موجب تصویب هیأت وزیران وقت تشکیل شد.
در سال ۱۳۵۷ و پس از پیروزی انقلاب اسلامی وزارت اطلاعات و جهانگردی به وزارت ارشاد ملی و سپس به وزارت ارشاد اسلامی تغییر نام داد و حوزه معاونت جهانگردی این وزارتخانه سرپرستی امور جهانگردی کشور را به عهده گرفت.
در سال ۱۳۷۶ با ادغام حوزه معاونت سیاحتی و زیارتی و سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان ایرانگردی و جهانگردی به وجود آمد که تا اوایل سال ۱۳۸۳ فعالیت داشت.
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از ادغام دو سازمان ایرانگردی و جهانگردی و سازمان میراث فرهنگی به وجود آمد و بعدها سازمان صنایع‌دستی نیز به آن اضافه شد که هم اکنون فعالیت خود را ادامه می‌دهد.
بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده، ایران سالانه تقریبا” بیش یک میلیارد دلار بابت مسافرت‌های اتباع خود پرداخت می‌کند و به تعبیری هر خانواده ایرانی که به طور متوسط پنج عضو دارد ، سالانه ۸۵ دلار از سهم تولید ملی خود را بابت رونق به بازار جهانی گردشگری می‌پردازد، بدون اینکه از این بازار سهمی برده باشد.
درآمد کشورهای خارجی از گردشگران ایرانی چهار برابر درآمد ایران از گردشگران خارجی است. شاید بی دلیل نباشد که قسمتی از درآمد دو شرکت بزرگ هواپیمایی بزرگ دنیا به ایران اختصاص دارد. در این میان ، ایرانی‌ها بعد از امارات بیشتر به کشور ترکیه و تایلند سفر میکنند .
بر اساس آمارهای ارائه شده در سال۱۳۳۰ شمسی تعداد گردشگران بین‌المللی در سطح جهان حدود ۲۵ میلیون نفر بوده است که این رقم هم اکنون به حدود یک میلیارد نفر افزایش یافته است.
همین تعداد جهانگردان در فاصله ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۴ از رشد فزاینده‌ای برخوردار گشته‌اند به طوری که از ۳۲۹ میلیون نفر در سال ۶۴ به ۵۶۷ میلیون نفر در سال ۷۴ رسیده است و طبق پیش‌بینی‌ها تا سال ۱۳۹۹ شمسی تعداد جهانگردان جهان به رقمی بالغ بر یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر خواهد رسید و هم اکنون در مرز یک میلیارد جهانگرد در جهان قرار داریم.
بر اساس آمارها معضل اشتغال در کشورهای در حال توسعه از طریق توسعه صنعت گردشگری قابل حل است. و این صنعت پس از صنعت نفت و صنایع خودروسازی در رده سوم صنایع جهان قرار گرفته است.
طبق آمارهای جهانی بیش از ۱۰ درصد سهم تولید ناخالص دنیا از آن صنعت گردشگری است و بزرگ‌ترین صنعت جهان بر حسب اشتغال و تجارت بشمار می رود که به طور چشم گیری در حال افزایش بوده به طوری که گسترش تعامل انسانی را نیز به همراه داشته است . طبق نظر کارشناسان اقتصادی ، سفر و گردشگری درسال ۲۰۰۹ به میزان حدود ۱۰ درصد در تولید ناخالص ملی جهان سهم داشته و موفق به تولید بیش از ۲۱۰ میلیون شغل و حدود ۵ درصد از کل بازار اشتغال جهانی شده است و پیش بینی می شود این رقم تا ۱۰ سال آینده از مرز ۳۰۰ میلیون نفر گذر نماید .
به همین منظور در آمریکا، اروپا و آسیا رقابت شدیدی برای جذب گردشگران و بهبود این صنعت وجود دارد و هر کشوری سعی دارد با به‌وجود آوردن امکانات رفاهی و تفریحی بیشتر، در این رقابت پیروز شود.
از طرفی وضعیت هتل‌های کشور اصلاً قابل مقایسه با دیگر کشورها نیست ولی به لحاظ قیمت این هتل‌ها هیچ فرقی با همتایان خارجی ندارند، به طور مثال هتل‌های دبی در رده بهترین‌های جهان قرار دارند و اولین هتل هفت ستاره که بلندترین هتل جهان نیز هست، در این کشور ساخته شده، این کشور به تازگی توانسته است در حوزه گردشگری رشد قابل توجهی داشته باشد. به نحوی که امروزه دبی دارای ۲۷۲ هتل با بیش از ۳۰ هزار اتاق، ۳۰مرکز خرید و سالانه بیش از هفت میلیون نفر گردشگر خارجی است.
خطوط هوایی دبی یکی از پنج خط برتر هوایی جهان است که با داشتن بیش از ۱۰۰ شرکت هواپیمایی به بیش از ۱۴۵مقصد مسافر را جابجا می کند. ظرفیت فرودگاه آن نیز در حال توسعه است تا برای مسیر تردد سالانه ۶۰ میلیون مسافر آماده شود. درآمد صنعت گردشگری در دبی نیز نزدیک به دو میلیارد دلار و نکته قابل توجه در این است که بخش قابل توجهی از جاذبه این کشور مرهون سرمایه گذران ایرانی است.
ایران با داشتن شش اثر که در سازمان جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسیده ، می‌تواند به عنوان یکی از مراکز مهم جذب گردشگری آثار و ابنیه تاریخی بشمار آمده و می تواند سالیانه مقادیر زیادی از این طریق به درآمدهای ملی خود اضافه نماید.
وجود آثاری چون تخت جمشید، چغازنبیل، تخت سلیمان، میدان نقش جهان، پاسارگاد و ارگ تخریب شده بم در کنار هزاران آثار ارزشمند تاریخی دیگر از مهمترین جاذبه های جهانی ایران اسلامی است.