شاید برای کسانی که در حوزه منابع انسانی مشغول به کار یا تحصیل هستند این سوال به وجود آمده باشد که نظام منابع انسانی در ایران در چه وضعیتی قرار دارد؟ برای پاسخ به این سوال می توان از استانداردی خاص که برای ارزیابی منابع انسانی به کار می روند استفاده کرد و یا اینکه شاخص های مرتبط با حوزه منابع انسانی را با سایر کشورها مقایسه کرد.
در اینجا ما قصد داریم تا اطلاعاتی را در باب جایگاه برخی شاخص های حوزه منابع انسانی در ایران در مقایسه با کشورهای جهان ارائه دهیم .
هر ساله مجمع جهانی اقتصاد که بیش از سه دهه است به مطالعه و ارزیابی عوامل مؤثر در رقابت پذیری کشورها اشتغال دارد، گزارشی از رقابت پذیری کشورها ارائه می دهد که یکی از عوامل مورد ارزیابی در این گزارش ، کارایی و انعطاف پذیری بازار نیروی کار است.
کارایی و انعطاف پذیری بازار نیروی کار به این امر اشاره دارد که نیروی کار به کارآمدترین شکل در خدمت اقتصاد قرار گرفته است و مشوق های انگیزشی لازم را برای به کارگیری حداکثر توان خود در مشاغل در اختیار دارد. از اینرو، بازارهای نیروی کار باید دارای انعطاف پذیری لازم جهت جابه جایی سریع و کم هزینه نیروی کار از یک فعالیت اقتصادی به فعالیت دیگر باشند و نوسانات دستمزد را بدون بروز مشکلات عدیده اجتماعی ممکن سازند.
از سوی دیگر، کارایی بازار نیروی کار در گرو ایجاد تناسب معین میان تلاش نیروی کار و اعطاء پاداش به آنها به منظور تقویت شایسته سالاری در محیط کار است. علاوه بر این، تساوی زن و مرد در محیط کار، از دیگر مصادیق کارایی بازار نیروی کار به شمار می رود. این دو عامل، بر عملکرد نیروی کار و جذابیت کشورها جهت جذب نخبگان تأثیر می گذارند.
رتبه ایران در بین ۱۴۸ کشور در رابطه با شاخص های حوزه منابع انسانی (کارایی و انعطاف پذیری بازار نیروی کار) در ادامه آورده شده است :
- روابط کارفرما و کارگر : رتبه ۱۲۸ برای همکاری در روابط کارفرما و کارگر که عموما خصمانه توصیف شده است . یعنی فضای همکاری و نعامل بین کارفرما و کارگر کم رنگ است.
- انعطاف حقوق و دستمزد : رتبه ۱۳۸ برای انعطاف در تعیین حقوق و دستمزد، که بیشتر تمایل را به سمتی نشان می دهد که یک نظام مذاکره و چانه زنی متمرکز دارد تا اینکه هر شرکتی خودش تصمیم بگیرد.
- رویه های استخدام و اخراج : رتبه ۱۰۹ برای رویه های استخدام و اخراج که عموما قضاوتی توصیف شده اند، به جای اینکه بر مبنای ضوابط و مقررات باشد.
- ارتباط جبران عملکرد با بهره وری : رتبه ۱۳۰ برای اینکه نظام جبران خدمات تا چه اندازه به بهره وری کارکنان مرتبط است.
- انتصابات : رتبه ۱۲۷ در پاسخ به این سوال که چه کسانی پست های مدیریتی را اشغال می کنند. با تمایل به این سمت که بیشتر، بستگان و دوستان بدون توجه به شایستگی، در این مناصب قرار می گیرند به جای اینکه مدیران حرفه‌ای با توجه به قابلیت ها و شایستگی ها انتخاب شوند.
- جذب استعداد از خارج : رتبه ۱۴۵ برای ظرفیت جذب استعداد از خارج از کشور، به معنی اینکه اصولا چنین ظرفیتی در کشور وجود ندارد که استعداد های درخشان را از نقاط مختلف جهان به کشور جلب می کند.
- مشارکت زنان : رتبه ۱۴۷ برای مشارکت زنان در بازار کار، که بر اساس گزارش سازمان بین مللی کار و با در نظر گرفتن نسبت زنان به مردان محاسبه شده است.
- تاثیر مالیات ها بر انگیزه کار : رتبه ۸۲ اینکه مالیات ها چقدر روی میزان مشوق ها تاثیرگذار است.
- هزینه اخراج کارکنان مازاد : رتبه ۱۰۸٫
- ظرفیت کشور در نگهداشت استعدادها : رتبه ۱۳۱ در نگهداشت استعدادها.
- آموزش (جزو شاخص های کارایی بازار نیروی کار نیست) : رتبه ۱۳۵ برای میزان آموزش های تخصصی و عمومی به کارکنان.
بر اساس آمار و اطلاعاتی که از گزارش رقابت پذیری جهانی حاصل شده است، رتبه ایران در شاخص های مختلف مناسب نیست. نتایج این آمار با تاکیدات مدیران دولتی و خصوصی به اهمیت منابع انسانی، شایسته سالاری، جذب و پرداخت های عادلانه در تناقض است. شاید اکنون دیگر وقت عمل است، گوش ها خسته شده اند! منبع : شاخص ها چه می گویند، مسعود همایون فر / خلاصه گزارش رقابت پذیری جهانی ۲۰۱۳-۲۰۱۴، مرکز تحقیقات و بررسی های اقتصادی
( با تشکر از جناب آقای امیرحسین حاجبی برای مطلب ارسالی)