پرفسور ادگار شاین (Edgar H. Schein) در ۵ مارس ۱۹۲۸ در ایالات متحده آمریکا دیده به جهان گشود . وی فارغ التحصیل دانشگاه استنفورد ایالات متحده آمریکا در رشته روانشناسی و ریاست دانشکده مدیریت در MIT را در کارنامه خود دارد . ادگار شاین دکتری خود را در رشته روانشناسی از دانشگاه هاروارد دریافت کرده است.
ادگار شاین در شرکت های بزرگ به عنوان مشاور در زمینه تهیه نردبان شغلی و ترفیع برای کارشناسان کار می کرد. مشاوره در سازماندهی و اجرای دوره های آموزشی از فعالیت های دیگر او بوده است. مطالعات تخصصی وی به ویژه در مورد فرهنگ سازمانی و فراگیری سازمانی می باشد. ادگار شاین مطالعات و تحقیقات گسترده ای را در مورد عملکرد سازمان و تأثیر و نفوذ فرهنگ در سازمان انجام داده است. تحقیقات ارزشمند او در موضوعات فرهنگ سازمان و اهمیت فرهنگ در فراگیری کارکنان است که از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.
ادگار شاین از جمله دانشمندان کلاسیک مدیریت و یکی از بزرگترین نظریه پردازان معاصر در زمینه فرهنگ سازمانی و رفتار سازمانی است و نام او در ردیف بزرگانی مانند گرت هافستد، ادوارد هال و کریس آرجیریس قرار می‌گیرد. این دانشمند بزرگ را بیشتر به خاطر ارائه‌ی یکی از شناخته‌شده‌ترین مدل‌های فرهنگ سازمانی می‌شناسند.
شاین، درونی‌ترین لایه‌ی فرهنگ را مفروضات می‌داند و معتقد است که مفروضات (Assumptions) با ارزش‌ها (Value) تفاوت دارند . چون ارزش‌ها، هر چقدر هم درونی باشند، باز هم ما به وجودشان آگاه هستیم و حتی حاضریم درباره‌ی آنها بحث کرده و از ارزش‌هایمان دفاع کنیم. اما خیلی از اوقات، ما حتی متوجه مفروضات خود نمی‌شویم؛ و اتفاقاً همین مفروضاتی که اغلب از چشم‌مان پنهان می‌مانند، نقش مهمی در شکل‌گیری فرهنگ ایفا می‌کنند.
با این توضیحات، او فرهنگ را در سه لایه‌ی زیر تعریف میکند:
-
جلوه‌های بیرونی فرهنگ (شکل ساختمان، پوشش، رفتارها و برخوردها)
-
ارزش‌ها و باورهایی که فرهنگ از آن دفاع میکند
-
مفروضاتی که ارزش‌ها و جلوه‌ها بر اساس آنها شکل می‌گیرند و درونی‌ترین لایه هستند
بحث درباره‌ی نظریه فرهنگ ادگار شاین، باید موضوع درس مستقلی باشد و آنچه در این‌جا مطرح شد، صرفاً اشاره‌ای به چارچوب کلی مدل اوست.اما آنچه ادگار شاین را از بسیاری از نظریه‌پردازان مدیریتی متمایز میکند، توجه ویژه او به جنبه‌های عملی و کاربردی نظریه های مدیریتی است.
ادگارشاین تجربه همکاری با شرکت‌های متعددی را در کارنامه خود دارد و در کتاب‌هایش، اصرار ندارد که به چارچوب خشک آکادمیک اکتفا کند. او بارها به سراغ خاطرات و تجربیاتش می‌رود و به این شیوه، به مخاطب کمک میکند که مفاهیم مجرد مدیریتی را بهتر و عمیق‌تر درک کند.
ادگار شاین در کتابهای آخرش، به دغدغه‌های شخصی‌تر خود پرداخته است. او که به مفاهیم کلانی مانند فرهنگ سازمانی و رهبری سازمانی می‌پرداخت، اکنون نکات کوچک‌تری را که فکر میکند اهمیت کلیدی دارند، مد نظر قرار داده است. تواضع و فروتنی از جمله صفاتی است که او بارها به آنها اشاره کرده و درباره‌شان نوشته است.هم‌چنین شیوه پرسیدن و دریافت متواضعانه‌ی اطلاعات موضوع دیگری است که او طی سال‌های اخیر به آن پرداخته است.
-
ارکان اندیشه ادگارشاین :
ادگارشاین در مراحل اولیه مطالعات خود در مورد رفتار شخصی و فرهنگ سازمان بر این اعتقاد داشت که روش های مطالعاتی سنتی و قدیمی تأثیر مستقیم در عوامل رفتار شخصی و عوامل انگیزشی دارد. اگرچه این رفتارها در مراحل ابتدایی بسیار ساده و پیش پا افتاده تلقی میشود ولی در مراحل بعدی به علت تفاوت های بین نیازهای کارکنان و سازمان باید به آن توجه نمود به ویژه از نقطه نظر تفاوت های زمانی و مکانی موجود بین سازمان ها، مطالعات ادگار شاین اولین مسئله ای را که روشن ساخت “فرهنگ ساز
مان” نام گرفت. او فرهنگ سازمان را غالب و نافذ بر سازمان می دانست زیرا معتقد است فرهنگ از عوامل مهمی تشکیل یافته است که عبارتند از:
۱- هنگامی که رفتار افراد را تحت کنترل و نظارت قرار می دهیم کارکنان واکنش های رفتاری از خود نشان می دهند.
۲- نرُم ها و استانداردهای میان گروهی وجود دارند که باید به آنها توجه داشت.
۳- همواره از طرف سازمان ارزش های رفتاری به کارکنان تحمیل می شود.
۴- یک فلسفه رفتاری در میان مدیران ارشد و کارکنان در ارتباط با مشتریان وجود دارد که ویژگی های خود را دارد.
۵- در هر سازمان قوانین و مقررات، رویه ها و سیاستها وجود دارد که قابل احترام است.
۶- در هر سازمان احساسی و عواطفی وجود دارد که خودجوش است.
ادگار شاین در کتاب فرهنگ سازمان در رهبری به تعریف فرهنگ به عنوان فرضیات اساسی اشاره میکند و معتقد است این فرهنگ زیر نفوذ و در تعامل و کنش با پنج مورد به شرح زیر است.
- عوامل برون سازمانی و پیرامونی به ویژه عوامل طبیعی و انسانی.
- پدیده ها و حقایقی که سازمان با آن روبه رو است.
- کنش و واکنش رفتار انسانی در رویارویی با کارها و مشاغل و وظایف نامطلوب و ناپسند.
- علاقه کارکنان به خودکفایی و خوداتکایی در انجام وظایف و مسئولیت ها.
- ماهیت روابط انسانی و اینکه سازمان تا چه حد در رویارویی با عوامل محیطی و پیرامونی به صورت باز عمل میکند.
دورنمای اندیشه ادگار شاین :
تقریباً ۵۰ سال است که از اندیشه ادگارشاین می گذرد آنچه که او ارائه داد نشان دهنده این است که هر سه فرهنگ در سازمان باید با یکدیگر هماهنگ باشند و از همدیگر بیاموزند. بنابراین فراگیری سازمانی امری ضروری است. آقای ادگار شاین اظهار میکند که کانون توجه در تغییرات سازمانی باید بر پایه اصول و ارکان فرهنگ سازمان باشد تا بتوان نسبت به اثربخشی توسعه و تجهیز سازمان برای نوآوری ها و رفتارها خوش بین بود.
برخی از کتابهای ادگارشاین به شرح زیر می باشد :