سیستم‌های خبره ( Expert system ) یکی از شاخه‌های هوش مصنوعی ( Artificial intelligence) ست که با گردآوری دانش تخصصی و اطلاعات کارشناسی در یک حوزه خاص و استفاده از منطق تلاش می‌کند تا در کنار متخصصان به عرضه خدمات تخصصی بپردازد .
به عبارت دیگر این سیستم‌ها نرم افزارهای کامپیوتری هوشمندی هستند که در آنها نقش تخصصی کارشناسان به صورت مجموعه‌های اطلاعات علمی گرد آمده است.
بطور کلی سیستم‌های مبتنی بر دانش اغلب سیستم خبره نامیده می‌شوند . سیستم خبره از دانش انسانی برای حل مسائلی بهره‌مند می‌شود که نیازمند هوش می‌باشد و بنابراین داده‌هائی که در چنین سیستمی مورد استفاده قرار می‌گیرند دانش تخصصی نامیده می‌شوند و این داده‌ها سپس برای حل مسائل بکار می‌روند.
اگر بخواهیم سیستم‌های خبره را در یک جمله توصیف کنیم باید بگوییم که این سیستم‌ها به طور کلی برنامه‌هایی هستند که قادرند همانند انسان مسایل خاصی را استدلال کنند . این سیستم‌ها برای استدلال، از الگوهای منطقی خاصی استفاده می‌کنند که مشابه همان کاری است که انسان در زمان حل یک مسئله عمل می‌کند . در واقع همانطور که انسان برای حل یک مسئله، تعقل یا اندیشه می‌کند، سیستم‌های خبره نیز برای این کار به الگوها و راه و روش‌هایی متوسل می‌شوند که انسان برای آنها مشخص کرده است، بنابراین چون از منطق بشری استفاده می‌کنند می‌توان گفت که تا حدودی همانند انسان فکر می‌کنند.
سیستم‌های خبره (ES)
همانطور که گفته شد سیستم‌های خبره (ES) یکی از شاخه‌های هوش مصنوعی است که همچون یک فرد خبره با استفاده وسیع از دانش تخصصی به حل مسائل می‌پردازد و فرد خبره کسی است که در یک زمینه خاص دارای تجربه و مهارت و در یک کلام خبرگی است. بنابراین فرد خبره دارای دانش یا مهارت خاصی است که برای بیشتر مردم ناشناخته و یا غیر قابل دسترسی است. فرد خبره مسایلی را حل می‌کند که یا توسط دیگران قابل حل نیست و یا او مؤثرترین (و البته ارزان‌ترین) راه حل را برای ان مسئله ارائه می‌دهد.
وقتی سیستم‌های خبره (ES) اولین بار در دهه ۱۹۷۰ توسعه یافتند، فقط دارای دانش خبرگی بودند. ولی لغت سیستم خبره امروزه اغلب به هر سیستمی اطلاق می‌شود که از تکنولوژی سیستم خبره استفاده می‌کند.
هوش مصنوعی شامل چندین زیر مجموعه است که زیر مجموعه سیستم‌های خبره یکی از موفق‌ترین راه حل‌های تقریبی برای مسائل کلاسیک هوش مصنوعی است.
پروفسور فیگن بام ، از دانشگاه استنفورد، یکی از پیشکسوتان تکنولوژی سیستم‌های خبره، تعریفی در مورد سیستم‌های خبره دارد:
یک برنامه کامپیوتری هوشمند، که از دانش و روش‌های نتیجه‌گیری برای حل مسائلی استفاده می‌کند که به دلیل مشکل بودن، نیاز به تجربه و مهارت انسان دارند.
پس تا این مرحله دانستیم که سیستم خبره یک سیستم کامپیوتری است که از قابلیت تصمیم‌گیری افراد خبره، تقلید می‌نماید . لغت تقلید به این معناست که سیستم خبره سعی دارد در تمام جنبه‌ها شبیه فرد خبره عمل کند و عمل تقلید از شبیه‌سازی قوی‌تر است چون در شبیه‌سازی تنها در بعضی موراد شبیه چیزهای واقعی عمل می‌شود.
به بیان دیگر سیستم‌های خبره با هدف در دسترس قرار دادن مهارت‌های افراد متخصص، برای افراد غیرمتخصص طراحی شده‌اند و الگوی تفکر و شیوه عملکرد انسان را شبیه سازی می‌کنند و باعث نزدیکی عملکرد سیستم‌های خبره با عملکرد انسان یا فرد خبره می‌شوند.
به طور مثال یکی از کابردهای بی شمار سیستم خبره تسهیل‌سازی و افزایش فروش در سایت‌های تجاری اینترنتی می‌باشد . این سیستم‌ها، اگر به درستی به کار گرفته شوند می‌توانند تاثیر مثبت چشم‌گیری در افزایش بهره‌وری وب سایت‌های تجاری و افزایش فروش آنها داشته باشند .
در پایان اشاره کنیم که سیستم‌های خبره (Expert Systems) به شکل یک متخصص شبیه‌سازی شده به کمک سازمان‌ها می‌آیند و برخلاف سایر سیستم‌های اطلاعاتی که بر روی داده‌ها تمرکز دارند، یک سیستم خبره بر دانش تاکید کرده و سعی می‌کند دانش افراد متخصص در یک زمینه را جمع‌آوری کند و هنگامی که دانش افراد خبره در یک زمینه خاص وارد سیستم می‌شود، ES با تحلیل این موارد و آنالیز شرطی (اگر ← آنگاه) می‌تواند پاسخ سوالات مختلف را تحلیل کرده و پاسخ دهد، سیستم‌های خبره خسته نمی‌شوند، اعتصاب نمی‌کنند و ناراحتی روی عملکرد آنها تاثیری نمی‌گذارد، بنابراین یک انتخاب بسیار عالی برای سازمان‌ها و حوزه‌های کسب و کار پیشرو به حساب می‌آیند.