امروزه دیگر در دنیا به شهرداری به عنوان پیمان کاری بزرگ که می بایست برخی از فعالیت های عمرانی و خدماتی شهر را انجام دهد، نگریسته نمی شود. بلکه شهرداری مؤسسه ای مدنی و برخاسته از مردم است که وظیفه فعالیت به سمت توسعه پایدار شهری و توسعه انسانی را بر عهده دارد. به همین دلیل است که شهرداری ها باید در کنار فعالیتهای سنتی و مرسوم خود به فعالیتهای فرهنگی، بهزیستی و زیست محیطی بپردازند.

در ایران، شهرداری به عنوان نهاد محلی و برخاسته از متن مردم منطقه، متولی اصلی اداره امور خدماتی، عمرانی و نوسازی شهری، ناچار است در قبال ایفای وظایف قانونی خود، به دلیل عدم وابستگی مالی به دولت و بودجه عمومی، به طرق مختلف و بر پایه قانون، عوایدی را کسب و به مصرف امور مورد نظر برساند. این در حالی است که این نهاد در عین استقلال مالی از لحاظ سیستم نظارتی، در وضعیت بینابینی قرار دارد و از استقلال کافی برخوردار نیست.

موضوع درآمدهای شهرداری مقوله بسیار مهمی است چرا که اگر شهرداری درآمد داشته باشد خدمات بهتری می تواند ارایه دهد و در نتیجه ارایه خدمات بهتر، استقلال شهرها از حکومت مرکزی اتفاق می افتد . اهمیت این موضوع در آن است که اساساً این روند می تواند زمینه ای برای تمرین دموکراسی نیز تلقی شود .

لازم به توضیح است که تا قبل از سیاست خودکفایی شهرداری ها در ایران مندرج در قانون بودجه سال ۱۳۶۲ ، بیشتر درآمد شهرداری ها مبتنی بر منابع دولتی بود  ، ولی درپی سیاست های تعدیل اقتصادی، سهم پرداخت های مالی دولت به شهرداری ها کاهش جدی یافت . رشد سریع جمعیت شهری به همراه واگذاری برخی از وظایف دولت به شهرداری ها (که انتظار می‌رود در آینده وظایف بیشتری نیز به شهرداری ها واگذار شود)، موجب افزایش شدید نیازهای مالی شهرداری ها شده است. بخشی  از این نیازها را از طریق مالیات های محلی، وجوه انتقالی از دولت مرکزی و دیگر منابع درآمدی شان برآورده می کنند. اما این منابع درآمدی نمی توانند تمام نیازهای سرمایه گذاری و عمرانی شهرداری ها را پوشش دهند .

از این رو، در این روند شهرداری ها برای تأمین منابع مالی مورد نیاز به دنبال یافتن منابع جدیدی بودند ولی متأسفانه به علت اقتصاد ضعیف و بیمار ، چندان موفق نبودند ولی این مسأله مانع از روی آوردن شهرداری ها به بازارهای مالی و مشارکت با بخش خصوصی به منظور تجهیز منابع مالی نشد. در  مجموع این نهاد محلی تمام تلاش خود را برای کسب منابع جدید و عدم وابستگی به منابع سنتی به عمل آورد، می توان گفت در سال های اخیر، شهرداری ها پا به  عرصه نوینی در زمینه کسب منابع درآمدی گذاشته اند که امید است با اتکا و عمل به آنها شاهد توسعه پایدار شهری در شهرداری ها باشیم .

خواندن این مطلب پیشنهاد می شود :  شهرک‌های رشد در آلمان

بدیهی است در این میان از مهم ترین مسائل شهرداری ها در سرتاسر جهان ایجاد منابع کافی درآمد جهت تامین هزینه خدمات ارائه شده می باشد و بدیهی است که درآمد شهرداری ها از دو منبع تامین می گردد که عبارتند از منابع داخلی و منابع خارجی .

منظور از منابع درآمدی داخلی آن دسته از درآمدهایی هستند که مستقیماً توسط شهرداری ها و به صورت عوارض و بهای خدمات گوناگون که بیشتر مربوط به اراضی و املاک هستند وصول می گردند و منابع درآمدی خارجی به آن دسته از درآمدهایی اتلاق می گردد که به جهت ارائه خدمت از طرف شهرداری وصول نمی شود؛ از جمله درآمدهای حاصل از سرمایه گذاری بخش خصوصی و مشارکت با شهرداری در اجرای پروژه های مختلف، فروش اوراق مشارکت، کمک های دولتی و غیره .
همانطور که در بالا اشاره شد رشد سریع شهرنشینی و معضلات و پیچیدگی های شهرهای امروزی، موجب گستردگی و تنوع وظایف و خدمات شهرداری ها شده است به طوری که شهرداری‌ها در حال حاضر به سازمان هایی چند وجهی و پیچیده تبدیل شده اند . در این میان ، انتظارات و خواسته های شهروندان نیز با گسترش ارتباطات و مدرنیزه شدن کلیه امور روز به روز در حال افزایش است و الزام توسعه خدمات شهری را طلب می نماید و ایجاب می کند برای رعایت حقوق شهروندی با این پدیده روبه گسترش، سنجیده و با برنامه ریزی برخورد گردد .
برخی از ویژگی های فعالیت های شهرداری ها بشرح زیر می باشند :
  • پیجیدگی و تنوع وظایف

  • اتکا به منابع مالی جهت انجام پروژه ها

  • گستردگی وظایف

  • نحوه تامین اعتبار

  • وابستگی مالی شهرداری ها به شرایط جامعه

  • وظایف فوری و ضروری

  • فراگیر بودن اقدامات شهرداری‌ها

  • تاثیرگذاری مستقیم بر نگرش شهروندان

آنچه که مسلم است درآمد شهرداری ها ، وابستگی شدیدی به ساخت و ساز در سطح شهر دارد لذا از این رو قوانینی جهت بررسی و تصویب در دستور کار قرار گرفته تا وابستگی شهرداری به درآمدهای ناپایدار را کاهش دهد که از آن جمله می توان به قانون مالیات بر ارزش افزوده به عنوان یکی از راهکارهای ممکن در این خصوص اشاره کرد که در سالهای اخیر پیاده سازی شده است .
اما از جمله راهکارهای دیگری که می توان در تحقق درآمدهای پایدار به آن اشاره کرد استفاده از منابع درآمد شهرداری ها به جهت سرمایه‌گذاری‌ در بخش‌های مختلف می باشد. به عبارتی دیگر شهرداری ها می‌توانند با استفاده از امکانات و ابزارهایی که در اختیار دارند در زمینه های مختلفی سرمایه‌گذاری نماید و معمولاً این نوع از سرمایه گذاری ها یا بازده کوتاه مدت دارند و یا بازده بلند مدت اما نهایتاً هر دو به حصول درآمد برای شهرداری ها منجر خواهند شد.
از اقدامات دیگر می توان وصول مطالبات شهرداری ها از ادارات دولتی را مورد تاکید قرار داد که در واقع پرداخت آنها به نوعی پرداخت حقوق مردم محسوب می گردد؛ زیرا شهرداری ها نهادهایی مردمی هستند که با اخذ درآمد از مردم به اداره شهر می پردازند که بررسی ها نشان داده است که در سالهای اخیر بدهی سازمانهای دولتی به شهرداری ها رو به افزایش گذاشته و عدم پرداخت تعهدات مالی از سوی آنها به شهرداری ها می تواند منجر بروز بحران در صورت عدم تحقق درآمدها در حوزه شهرداری ها گردد .
بنابراین وجود درآمدی پایدار برای شهرداری، شهر را هم از ناپایداری نجات خواهد داد و هم شهر را در مسیر توسعه حرکت قرار می دهد . بدین ترتیب علاوه بر افزایش امکان شهرداری ها برای خدمت به مردم ، شرایط زندگی شهروندان را نیز بهبود خواهد بخشید . زیرا همانطور که اشاره شد دستیابی به درآمدهای پایدار، توسعه شهری پایدار را نیز به دنبال خواهد داشت .
لذا در راستای تحقق توسعه شهری پایدار می بایست شرایطی فراهم شود تا امکان بستر سازی توسعه پایدار انسانی و بهبود رفاه اجتماعی شهروندی، فراهم گردد که در این راستا می توان به برقراری عدالت اجتماعی، طراحی اقلیمی هماهنگ با محیط زیست انسانی، تقویت ساختارهای همبستگی اجتماعی همچون تعهد و مسئولیت پذیری، تقویت بنیان های اجتماعی و خانوادگی و ایجاد انتظام ساختاری در فضای شهری و بهبود بهره گیری از فضاهای شهری و افزایش رضایت شهروندی اشاره کرد.

۱۰-  و در نهایت استفاده از تجارب سایر کلان‌شهرهای جهان که می تواند به صورت ملی یا محلی درآمده و راهگشای فعالیت های مختلف شهری باشد.

  • راهکارهایی جهت دستیابی به توسعه شهری پایدار:
  1. اداره و کنترل شهرهای بزرگ به خصوص کلان‌شهرها باید از منابع مالی قابل توجهی مانند منابع خارجی گسترش یابند؛ که برای جذب این سرمایه ها نیاز به همکاری قانون گذاران و حمایت دولت محترم می باشد.
  2. شفاف سازی امور برای عامه مردم یکی دیگر از اقداماتی است که می بایست توسط شهرداری ها انجام گیرد. برای مثال در جلب سرمایه گذار می بایست میزان سود ، زیان ، طرح ها و نحوه مشارکت ، زمان و میزان بازگشت سرمایه به صورت کاملاً شفاف مشخص باشد و یا هزینه های مختلف شهر با توجه به عوارضی که شهروندان پرداخت می نمایند واضح و روشن ارائه شود تا حس اعتماد را در میان مردم برانگیزد و نمایان سازد که آنچه به شهرداری پرداخت می گردد چگونه و در کجا برای خود شهروندان هزینه می شود.
  3. فروش اوراق مشارکت که هم موجب جریان نقدینگی در فعالیت های شهری می گردد و هم باعث مشارکت مردم در توسعه شهرها می شود.
  4. تشکیل کمیته های مختلف جهت تعریف منابع جدید درآمدی که به معرفی منابعی جهت کاهش وابستگی شهرداری ها به درآمدهای ساخت و ساز.
  5. ایجاد بانک شهرداری ها نیز می تواند به عنوان تضمین اخذ وام ‌های داخلی و خارجی و همچنین با جمع آوری وجه نقد مردم و بازپرداخت سود آنها، مردم را شریک در توسعه و عمران شهرها نمایند.
  6. تخصیص بخشی از مالیات‌ های محلی به شهرداری ‌ها.
  7. بازیافت زباله (طلای کثیف)
  8. اجرای طرح مدیریت واحد شهری، که البته به معنی افزایش وظایف و هزینه های شهرداری نباشد بلکه به معنی مدیریت و ساماندهی کلیه امور شهری باشد.
  9. مدیریت هزینه، که به منظور پرهیز از دوباره‌ کاری ‌ها، کارهای کارشناسی نشده، حرکت بدون برنامه ریزی ، سلیقه‌ای و یا بخشی تصمیم گرفتن و عدول از تصمیمات گذشته و… می باشد زیرا هر یک از این تصمیم گیری‌های غلط هزینه ‌های زیادی را بر شهروندان تحمیل می نماید. لذا همان گونه که در ابتدای سال برنامه های عمرانی مشخص می گردند می بایست برنامه های مدیریت هزینه نیز تعیین شود.
خواندن این مطلب پیشنهاد می شود :  طبقه‌بندی و ویژگی شهرها

بنابراین کلیه فعالیت های شهری برای ارایه خدمات مناسب از جمله ایجاد و حفظ و نگهداری معابر و راه ‌ها، ایمنی عمومی، جمع‌آوری و دفع مناسب فاضلا‌ب‌ ها، تأمین و توزیع آب آشامیدنی سالم، جمع‌آوری زباله و ایجاد محیط شهری مطلوب، همچنین ارایه سیمای مناسب ‌تری از فضاهای شهری، طراحی فضاهای گذران اوقات فراغت مردم، ارتقای سطح کالبدی و فیزیکی شهرها، به صورت مستقیم بر درآمد سرانه ملی و منطقه‌ای اثر می‌گذارد.

لذا ایجاد مدیریت کارآمد شهری، در حقیقت تولید و ارایه خدماتی عمومی است که همه مردم در سطح محلی، منطقه‌ای و ملی از آن بهره ‌می ‌برند و این بدان معناست که شهرها ، بستری برای رشد اقتصادی و توسعه پایدار در کل کشور هستند.

https://monajemi.ir/?p=20520

لطفا با ارسال نظرات خود ما را در پیشبرد اهداف مشایعت فرمایید.