امروزه یکی از بهترین راه ها برای افزایش تولید در صنعت کشاورزی، تولید بذر‌های هیبریدی است چرا که دارای توانایی بالایی برای افزایش این عملکرد و بهره وری هستند و طیف وسیعی از امکانات جدید را برای کشاورزان ایجاد می‌کنند.
بذر هیبریدی که اشاره به بذر F۱ دارد، به طور مستقیم از پیوند دو والد که از لحاظ ژنتیکی کاملا از هم متمایز هستند ایجاد می‌شود و در نهایت به بذری تبدیل می‌شود که دارای ویژگی‌های هر دو والد خواهد بود.
با توجه به این که واژه هیبرید (Hybrid) اشاره به نیروی هیبریدی هم دارد، بنابراین می‌توان گفت بذر‌های هیبریدی همانطور که از اسم آنها نیز مشخص است نسبت به والدین خود برتری کامل دارند چرا که ترکیبی از صفات کیفی و مفید هر دو والد هستند.در واقع این نوع از بذر‌ها برای دست یافتن به ویژگی‌های بهتر از الحاق دو یا چندین نوع گیاه بدست می‌آیند.
به این ترتیب چنانچه کشاورزان برای عملیات کاشت از بذر استفاده می‌کنند بهترین گزینه برای آنها بذر‌های اصلاح شده است. چرا که بذر ترکیبی هیبریدی منجر به تولید درختان و یا گیاهانی خواهد شد که علاوه بر پایداری و مقاومت بیشتر در برابر آفت‌ها و بیماری ها، دارای میوه‌ها و محصولات درشت‌تر و مرغوب تری خواهند بود و حتی در آخر منجر به تسهیل فرآیند برداشت این محصولات نیز می‌شود.
تاریخچه بذر‌های دو رگه هیبریدیاولین گیاهی که از بذر‌های ترکیبی هیبریدی ایجاد شد گیاه ذرت بود که توسط هنری والاس در دهه ۱۹۲۰، بر اساس برخی از اکتشافات گرگور مندل در ژنتیک، با هدف کاهش هزینه‌ها و امکان دسترسی مردم به مواد غذایی با قیمت پایین صورت گرفت. بعد‌ها آزمایش‌های هیبریداسیون به بذر برنج منتقل شد و سپس به سایر محصولات غذایی مانند گوجه فرنگی، فلفل و درختان میوه گسترش یافت.
-
انواع بذر‌های دو رگه هیبریدی
بذر‌های هیبریدی همیشه نتیجه‌ای از پیوند بین دو نوع گیاه نیستند و بعضی از آنها می‌توانند حاصل از ترکیب سه گانه‌ای از گیاهان باشند، و حتی امروزه در جهان گونه‌هایی از گیاهان هیبریدی وجود دارند که از ترکیب ویژگی‌های شش نوع گیاه و یا بیشتر به وجود آمده اند.
از سوی دیگر اخیرا پروژه‌های هیبریداسیون حتی به گیاه شناسان اجازه داده است تا برای گسترش این فعالیت و ایجاد انواع جدیدی از غذاها، با ترکیب برخی از ویژگی‌های میوه‌ها با سبزیجات و یا حتی حشرات و حیوانات در تلاش برای بهبود عملکرد و یا عمر مفید محصولات شوند که این مسئله باعث اعلام زنگ خطر از طرف تعدادی از متخصصان علوم تغذیه شده است که در مورد اثرات دراز مدت مواد غذایی تغییر ژنتیک یافته نگران هستند.
-
کدام بذر‌های هیبریدی مناسب ترند؟
کاشت بذر‌های هیبریدی به کشاورزان این اجازه را می‌دهد تا دقیقا بدانند چه چیزی از محصول انتظار می‌رود و از نظر نیاز به آب، حساسیت به بیماری و آفت، نیاز‌های تغذیه‌ای و عملکرد مورد انتظار، چگونه هستند. این بدان معنا است که آنها می‌توانند زمان کمتری را صرف کاشت و برداشت محصول مورد نظر نمایند و گیاهان بیشتری را در طول یک فصل رشدی مدیریت کنند.
همچنین بسیاری از بذر‌های هیبریدی طراحی شده اند تا بتوانند تنش برداشت اولیه، حمل و نقل طولانی مدت و نیز مدت زمان طولانی در قفسه‌های فروشگاه‌های میوه و تره بار را تحمل کنند. این تغییرات به ما اجازه داده است تا بتوانیم برخی از میوه‌ها را در هر زمانی از سال و در هر مکانی از دنیا داشته باشیم. در حال حاضر تولید بذر هیبریدی در کشاورزی و باغبانی مدرن و پیشرفته صورت می‌گیرد که منجر به افزایش چشمگیر تولیدات کشاورزی شده است.
مشکلات بذر‌های هیبریدیدر مقابل محاسن ذکر شده در استفاده از بذر‌های هیبریدی معایبی نیز به چشم می‌خورد که یکی از مهم‌ترین آنها از بین رفتن بسیاری از ژن‌ها در طول پیوند دو والد برای تولید بذر هیبریدی است که در این صورت ممکن است برخی ویژگی‌های اصلی و مخصوص محصولات نظیر رنگ، بو و مزه را نیز دستخوش تغییراتی کند. این تفاوت زمانی ملموس‌تر می‌شود که طعم میوه‌های باغچه‌های خانگی (غیر هیبریدی) را با برخی از محصولات فروشگاه‌های میوه و تره بار مقایسه می‌کنیم و متوجه متفاوت بودن طعم و بوی آنها می‌شویم.
همچنین نکته حائز اهمیت دیگر در خصوص این بذر‌های ترکیبی هیبریدی این است که بعد از یک بار کاشت آنها و برداشت محصول هیبریدی F۱، خواص ژنتیکی بذری که از محصولات جدید به دست می‌آیدو به آن بذر هیبریدی F۲ نیز گفته می‌شود از چیزی که در مقابل F۱ باید باشد بسیار متفاوت خواهد بود و بنابراین میزان کیفیت و کمیت محصولی که با این بذر جدید در برداشت بعد خواهیم داشت، بسیار کاهش می‌یابد.
به همین منظور به کشاورزان توصیه می‌شود که در صورت استفاده از بذر ترکیبی هیبریدی برای کشت سال بعد از محصولات بدست آمده بذری تهیه نکنند، زیرا با توجه به توضیحات داده شده اغلب مناسب نخواهند بود. در واقع بذر هیبریدی F۲، حاصل از بذر به دست آمده از محصولات هیبریدی F۱ است که کیفیت آن اغلب کاهش یافته و به همین دلیل بعضی از شرکت‌های تولید کننده بذر، بذر هیبریدی F۲ را در هزینه‌های کمتری به کشاورزان ارائه می‌کنند.
برخی از افراد نگران ضعف غذایی موجود در گیاهان هیبریدی (به خصوص گیاهان مواد غذایی) و همچنین خطرات بهداشتی ناشناخته آنها هستند که ممکن است در اثر دستکاری‌های نادرست ژنتیکی این گیاهان به وجود آمده باشد. اما لازم به ذکر است محصول به دست آمده از بذر‌ها و یا نهال‌های هیبریدی که اصلاح نژاد شده اند به هیچ وجه برخلاف کشاورزی ارگانیک نیستند و برای تولید آنها به روش کشت بافت یا اصلاح از طریق تکثیر بذر، هیچ دستکاری ژنتیکی صورت نمی‌گیرد.
این در حالی است که همانطور که در این مقاله هم به آن اشاره شد در محصولات تغییر ژنتیک یافته، دی ان‌ای تغییر کرده و ژن‌هایی از یک موجود زنده نظیر حشرات و یا حیوانات نیز با گیاه آمیخته شده است، بنابراین نقشه ژنتیکی آنها تغییر می‌یابد. همچنین باید به این نکته نیز اشاره کرد که چنین محصولاتی در تقابل با طبیعت و خلقت هستند و اغلب با عنوان تراریخته و یا GMO شناخته می‌شوند.