اگر رابطه جامعه و حکومت را مطابق یک رابطه قراردادی بدانیم که طی آن شهروندان بنابر مصالحی قدرت خویش را به نمایندگان خود می‌سپارند تا آنها با در نظر گرفتن مصالح شهروندان به اداره جامعه بپردازند آنگاه شاید تعریف راحت تری از حق رای بتوان ارائه کرد .
از بیانی دیگر ، حق رای مبین قدرت شهروندان و مشارکت آنها در مناسبات سیاسی است و در اینجا دیگر نمی توان حق رای را وسیله ای برای اجرای قرارداد اجتماعی دانست ، بلکه حق رای ، خود نوعی اعمال قدرت و مشارکت در فرآیند تصمیم گیری سیاسی است.
دومینیک روسو ، حقوقدان برجسته فرانسوی ، تصریح می‌کند، «حاکمیت به وسیله حق انتخاب و حق تصمیم انتخاباتی شهروندان نمود پیدا می‌کند » .
حق رای و انتخابی بودن زمامداران یکی از اصلی ترین پیش شرط های مردم سالارانه بودن نظام‌های سیاسی است و باید به این نکته اشاره داشت که پذیرش و تکریم حق انتخاب کردن و حق انتخاب‌شدن در معنای عام آن یکی از پایه‌های لاینفک مردم‌سالاری در معنای سنتی آن است .
برای اولین بار در ایران ، بیش از یکصد سال پیش بود که مجلس مشروطه تشکیل شد و حدود یک سال بعد این اولین تلاش مردم ایران برای رسیدن به دمکراسی ، با به توپ بستن مجلس به خون کشیده شد . اما همواره حق رأی دادن همواره یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های ۱۰۰ سال گذشته ایرانیان بوده است . بعدها آزادی خواهان ایرانی برای احقاق این حق قیام کرده و با خلع محمدعلی شاه از قدرت و در دست گرفتن کنترل تهران توانستند فرمان مشروطه را به تایید دوباره برسانند . پس از انقلاب مشروطه حق رای برای انتخابات مجلس شورای ملی به رسمیت شناخته شده بود و البته حق رای یاد شده محدود بود و تنها طبقات خاصی واجد صلاحیت اِعمال آن بودند .
مطابق ماده یک نظام نامه انتخابات اصنافی تنها شاهزادگان قاجاریه، علما و طلاب، اعیان و اشراف، تجار، ملاکین، فلاحین و اصناف از شایستگی لازم برای برخورداری از حق رای برخوردار بودند.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز در اصول متعدد خود حق رای به مفهوم حق انتخاب کردن را به رسمیت شناخته است . اصل ۶ قانون اساسی در این زمینه بیان صریحی دارد : « در جمهوری اسلامی ایران ، امور کشور باید به اتکای آرای عمومی اداره شود ، از راه انتخابات : انتخاب رئیس جمهور ، نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، اعضای شوراها و نظایر این‌ها ، یا از راه همه پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین می‌گردد . »
- رأی دادن یکی از اصلی ترین نمادهای باورپذیری جمعی و اعتماد به خرد جمعی است . این حق نمادی از حس مسئولیت‌پذیری همه شهروندان در مقابل سرنوشت خود و آینده کشور است .
- انتخابات نمادی از حس مسئولیت پذیری تک تک شهروندان یک جامعه در تعیین حق سرنوشت خودشان است.
- انتخابات فرصتی است در اختیار ملت ها تا در تعیین حق سرنوشت خویش مشارکت داشته باشند .
- اکنون این فرصت یک بار دیگر در اختیار ما قرار گرفته است . فرصتی که برای انتخابات ریاست جمهوری هر ۴ سال یک بار در اختیار ما قرار می گیرد و با انتخاب خود برای یک دوره تصمیم می گیریم که چه کسی سکاندار کشور شود .
- اگر برای سرنوشت خودمان و برای آینده کشور نگران هستیم ، اکنون زمان تصمیم گیری و حضور در عرصه است .
- اگر امروز برای رای و انتخاب خود ارزش قائل نباشیم ، فردا برای ابراز هر گله و شکایتی دیر است .